Dini bilginin kaynağı olarak hadisler

- SORU: Hadisler de tıpkı ayetler gibi bağlayıcı mıdır?

- CEVAP: Bu soruya “evet öyledir” ya da “hayır öyle değildir” diyerek birbirine zıt iki görüşü benimseyenler olmuştur. Hadis, terim olarak Hz. Peygamberimize ait sözler olarak tanımlanmıştır. İşte bütün mesele budur: Bu sözlerin gerçekten Hz. Muhammed’e ait olup olmadığı. Bu konudaki şüpheler ise çeşitli boyutlarıyla ele alınabilir. Bir kere Peygamberimiz Kuran-ı Kerim’in ilk indiriliş döneminde kendi sözlerinin de tıpkı ayetler gibi yazılmasını bizzat kendisi yasaklamıştır. Bu önemlidir.

Vefat ettikten sonra da Hz. Ebubekir, Hz. Ömer ve Hz. Ali hadis rivayet edenlerle mücadele etmişlerdir. Hatta Hz. Ömer’in bu mücadelesinin öldürülmesinde etkisi olduğu söylenir. Zaten tarihi olarak bakıldığında sahabe döneminde yani Peygamberimizin vefatından hemen sonra rivayet edilen hadisler daha sonraki dönemlere nispetle sayı olarak azdır. İslami ilimlerin içerisinde yer alan hadis ilmi, hadis olduğu söylenen sözlerin Peygamberimize ait olup olmadığı konusunu çalışır. Bu çalışmalar iki boyutta ele alınır: Birincisi bu sözü rivayet eden kişilerin araştırılması, ikincisi de içerik yani söylenen sözün Kuran-ı Kerim’in bütünlüğüne uygun oluşu. Zira Hz. Peygamberin bunun dışında bir söz söylemesi ve onun da Kuran-ı Kerim gibi bağlayıcı olmasının düşünülemeyeceği söylenir.

Özetle şöyle diyebiliriz: Hadis olduğu söylenen sözleri duyduğumuzda genel olarak Kuran-ı Kerim’in anlam bütünlüğüne, akla, mantığa, tarihi gerçekliklere uygun olmadığını tespit ettiklerimizin hiçbir bağlayıcılığı olmayacağını bilelim. Bunun yanında ayetlerin açıklaması olarak, onların arka planını ortaya koyan veya ahlakî açıdan insanları olumlu etkileyen güzel sözleri hadis olarak işittiğimizde yine de ayetler gibi bağlayıcı olmadığını bilerek istifade yoluna gidelim.