Başbakanlığın son Roche raporu tamamlandı

Raporda Rekabet Kurumu'na ağır suçlama yapılarak Eczacıbaşı ilacın da Roche ile işbirliği yaparak ilaç pazarına hakim olduğu vurgulandı. Roche firması ile ecza depoları arasındaki ilişkiler ve Rekabet Kurulu kararlarını konu edinen son rapor, Rekabet Kurumu'na ağır eleştiriler, hatta taraflı davranıldığı imasıyla suçlamalar içeriyor. Raporda, Rekabet Kurumu'nun daha önce Roche firması lehine verdiği kararları gözden geçirmesi istendi.

Başbakanlık Teftiş Kurulu, Roche firması adına SSK ihalelerine giren tek depo olan Beşer Ecza Deposu hakkında Sağlık Bakanlığı'nı göreve çağırdı. Raporda, Beşer Ecza Deposu'nun azami yüzde 7 olan depocu kâr haddini yüzde 147'ye varan oranlarda aştığı belirtildi. Başbakanlık Teftiş Kurulu, devlete pahalı ilaç satılmasını engellemek için Sağlık Bakanlığı'na, "İlaç fiyatları hakkındaki tebliğin eksikliklerini giderin' uyarısı yaptı.

Rapor, 13 Ağustos 2004'te Roche firmasına yapılan baskında el konulan bilgisayarlardaki kayıtlara halen ulaşılamadığını ortaya çıkardı. Organize Şube Müdürlüğü yetkililerine gerekli şifreler verildiği halde teknik sorunlar nedeniyle bu kayıtların incelenemediği belirtildi. Raporda ayrıca, Roche ilaç şirketinin Ernest&Young adlı özel denetim kuruluşuna kendi içinde yaptırdığı denetim sonucu hazırlanan rapora da yer verildi.

Roche'un, para cezasını göze alarak Rekabet Kurumu'na göndermediği bu raporda da aynı ürün için farklı fiyatlar uyguladığı belirtildi.

Rekabet Kurulu'nun, SSK ihalelerine girmeleri engellenen ecza deposu sahiplerinin ifadeleri, Roche firmasındaki iç yazışmalar ve SSK ihale belgelerini dikkate almazken, Roche eski Genel Müdürü Faruk Yöneyman'ın açıklamalarına dayanarak karar verdiğini dile getiren Başbakanlık Teftiş Kurulu, bu durumun Rekabet Kurulu kararlarını tartışılır hale getirdiğini bildirdi. Raporda, Roche ilaç firmasının Beşer dışındaki ecza depolarını tehdit ederek SSK ihalelerine girmelerini engellediğini kanıtlayacak açık belgeler olduğu da vurgulandı.

Başbakanlık Teftiş Kurulu, Rekabet Kurulu'nun, 20 Eylül 2004 tarihli kararında Roche ilaç şirketinin SSK'yı zarara uğrattığı yönündeki şikayeti oybirliğiyle reddettiğini hatırlatırken, tespit ve değerlendirmelere yer verdiği ekler hariç 86 sayfalık raporunda şu sonuçlara vardı:

REKABET KURULUNA ELEŞTİRİLER

* Müfettişlerimizce yapılan incelemede, SSK ihalelerine Roche adına katılan Beşer Ecza Deposu'nca herhangi bir indirim yapılmadığı,

* 22 Aralık 2003 tarihinde İstanbul Satın Alma Müdürlüğü'nce yapılan ilaç alım ihalesinden 3 gün önce Roche tarafından karar alınarak ihaleye girecek depo ile ihale teklif fiyatının önceden belirlendiğinin anlaşıldığı, bu tesbitin Roche'un ihaleye fesat karıştırdığı şeklindeki İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı iddianamesini teyit eder mahiyette olduğu,

* Roche eski çalışanı Veysi Mungan tarafından müdürü Gökhan Akdoğan'a ihaleden 2 gün önce gönderilen e-mail'de de bu durumun suç olduğunun bildirildiği,

* Bu e-mail'den Roche Genel Müdürü Faruk Yöneyman'ın bilgisinin olmamasının mümkün olmadığının düşünüldüğü, her ne kadar Faruk Yöneyman bu yazıların kendisine iletilmediğini ileri sürse de, Gökhan Akdoğan ve Roche Genel Müdür Yardımcısı Ümit Ceylan'ın Şişli 3'üncü Asliye Ceza Mahkemesi'nde verdikleri ifadelerle doğrulandığı,

* Ernest&Young adlı özel denetim firmasınca Roche içinde yapılan denetim sonucu hazırlanan "Risk ve Kontrol Analizi' başlıklı raporda yer alan, "Roche'un SSK ihalelerinde Neorecormon ilacı için ithalatçı fiyatında iskonto vermemek konusundaki stratejisi nedeniyle SSK ve devlet hastanesi ihalelerinde aynı ürünler için verilen fiyatlarda önemli farkların oluştuğu ve bu farkların depolara kesilen faturalara yansıdığı.." açıklamalardan, SSK'ye indirim yapılmamasının, Roche ve Beşer'in uyguladığı ortak stratejiden kaynaklandığı, kurumlar arasındaki ihaleye çıkış farklılıklarının bir önemi bulunmadığı şeklindeki müfettişliğimiz görüşünü teyit ettiği,

* Bu nedenle Rekabet Kurulu'nun 20 Eylül 2004 tarihli kararındaki, "...ortaya çıkan fiyat farklılıklarının, alımı gerçekleştiren birimlerin yarattığı farklı rekabet koşulları ile bunların farklı pazarlık güçleri ve etkinliklerinden kaynaklandığı' şeklindeki kararının, raporda yer verilen bilgi ve belgeler nedeniyle Rekabet Kurulu'nca yeniden değerlendirilmesinin uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

'TARAFLI KARAR VERİLDİ' İMASI

Rekabet Kurulu'nun, Beşer dışındaki ecza depolarının SSK ihalelerine katılmasının engellendiği yönündeki şikayetlere ilişkin 19 Kasım 2004'te verdiği "Selçuk Ecza Deposu Güneşli Şubesi ile Emek, Medifar, Nevzat ve Vet-İlpa ecza depolarıyla ilgili yapılan tespitlerin bu iddiaların doğruluğunu ortaya koyma noktasında yetersiz kaldığı" şeklindeki kararını da yeniden değerlendirmesini isteyen Başbakanlık Teftiş Kurulu şu görüşlere yer verdi:

- Vet-İlpa Ecza Deposu'na Bafra Devlet Hastanesi'nce 11 Kasım 2003 tarihinde yapılan ilaç ihalesine rakip firma ürünü ile (Roche'un ilacına göre 25 bin YTL daha düşük fiyatla) katıldığı için ilaç verilmeyerek cezalandırıldığı iddialarıyla ilgili çok sayıda mail yazışmalarının olduğu,

- Söz konusu maillerden Vet-İlpa Ecza Deposu sahibine, "Roche'u karşısına aldığını bilmesi ve ona göre davranması gerektiğini öğretecek yaptırımlar uygulanması (Biyotek malların bu depoya satılmaması) şeklinde karar alındığı ve bu kararın genel müdür yardımcısı Gökhan Demir tarafından Gökhan Akdoğan, Tahir Ünsal ve Veysi Mungan'a yazılı olarak bildirildiği, böylece Vet-İlpa Ecza Deposu'na yaptırım uygulanmaya başlandığının belirlendiği,

- Roche şirketindeki iç yazışmaların elektronik ortamda ve e-mail yoluyla yapıldığı, e-mail dışında bir yazışma yönteminin bulunmadığı, dolayısıyla Rekabet Kurulu uzmanlarının başka bir yazılı belge bulmasının da zaten mümkün olmadığı,

- Ayrıca Vet-İlpa Ecza Deposu'na Roche tarafından biyotek malların verilmeyeceğine ilişkin 14 Kasım 2003'te gönderilen bu e-mail'in, Rekabet Kurulu'nun ön inceleme raporu ekinde yer almasına rağmen, raporda hiçbir şekilde değerlendirilmediği,

- Buna karşılık, 4 Kasım 2004 tarihli ön araştırma raporunda bu olaylarla ilgili değerlendirmelerin, Faruk Yöneyman'ın açıklamalarına dayanarak yapıldığnın görüldüğü, bu durumun, Rekabet Kurulu'nun kararını tartışılır hale getirdiği,

- Rekabet Kurumu'nca düzenlenen 4 Kasım 2004 tarihli ön inceleme raporunda Afyon ve Akay ecza depolarının SSK ihalelerine Roche ürünlerinde katılımının engellendiği yönünde şüphe uyandığı kanaatine varılmasına rağmen, 19 Kasım 2004 tarihli kararda şikayetlerin oyçokluğuyla reddedildiği,

- Ön araştırma raporu ile karar arasındaki bu çelişkiye, Rekabet Kurulu Üyesi Tuncay Songör tarafından verilen karşı oy dilekçesinde dikkat çekildiği,

- Ernest&Young adlı denetim firmasınca hazırlanan raporda, Roche'un ihaleden çekilmesi yönündeki baskılarına karşın SSK Tavşanlı Hastanesi ihalesine katılan ve Beşer Ecza Deposu'ndan düşük fiyat vererek ihaleyi alan Afyon Ecza Deposu'na, Roche tarafından cezalandırmak amacıyla mal vermeme yönünde karar aldığının açıklandığı,

- Müfettişliğimizce SSK hastanelerinin 2003 yılı Neorecormon alımlarının incelenmesi sonucu, alımların neredeyse tamamının (yüzde 99.25) Beşer Ecza Deposu'nca yapıldığı,

- Bu nedenlerle bu Rekabet Kurulu'nun bu kararı yeniden değerlendirmesinin uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

ECZACIBAŞI İLE PAZAR PAYLAŞIMI

Başbakanlık Teftiş Kurulu, Roche firmasına ait Kytril ile Eczacıbaşı'na ait Setron isimli kanser ilaçlarında pazar paylaşımı yapılarak ve Beşer Ecza Deposu kullanılarak kartel oluşturulduğu iddialarını da soruşturdu. Raporda bu konu şöyle yer aldı:

* 2003 yılında Roche tarafından Beşer Ecza Deposu'na Kytril için yapılan indirimlerin SSK hastanelerince yapılan ihalelerde, üniversite hastanelerine göre daha yüksek oranlarda olduğu ve bu indirimlerin SSK hastanelerinin Kytril alımlarının tamamını kapsayacak şekilde olduğu,

* Eczacıbaşı İlaç Pazarlama AŞ tarafından Beşer Ecza Deposu'na Setron için yapılan indirimlerin, ise devlet hastanesi ihalelerinde SSK hastanelerine göre daha yüksek oranlarda olduğunun görüldüğü,

* Kytril ve Setron isimli ilaçlarla igili raporda ayrıntılı olarak yer verilen bilgilerin, Veysi Mungan tarafından Rekabet Kurulu'na yapılan ve Roche ile Eczacıbaşı'nın bu ilaçlarda pazar paylaşımı yaparak kartel oluşturdukları yönündeki iddialarının değerlendirilmesinde dikkate alınmasında uygun olacağı,

* Beşer Ecza Deposu'nun, Roche firmasından indirimli olarak aldığı Kytril ile Eczacıbaşı İlaç AŞ'den indirimli aldığı Setron isimli ilaçların bir kısmını Sağlık Bakanlığı Kararnamesi'nde belirtilen azami yüzde 7 depocu kar haddini aşarak sattığının da görüldüğü, bu hususla ilgili yapılacak işlemin Sağlık Bakanlığı'nca belirlenmesi gerektiği kanaatine varılmıştır.

SAĞLIK BAKANLIĞI GÖREVE

Başbakanlık Teftiş Kurulu, ilaç firmalarının Sağlık Bakanlığı'na yanlış ya da eksik beyanla yüksek fiyat aldığı iddialarını da inceledi ve çeşitli örnekler vererek raporda şu ifadeleri kullandı:

"2004 İlaç Fiyat Kararnamesi uyarınca fiyat belirlemede esas alınan Beşeri Tıbbi Ürün İlaç Beyan Formlarının, Sağlık Bakanlığı'nca taranarak eksik ve yanlış beyanların belirlenmesi, firmalarca bildirilen referans ülke fiyatlarının kontrol edilerek gerçek fiyatların tespit edilmesi ve varsa kamu zararının tahsil edilmesi ile sorumluları hakkında işlem tesis edilmesi.."

Raporda, yine Roche firmasına ait bir ilaçla ilgili olarak sorumlular hakkında işlem yapılması da istendi:

"Roche firmasına ait "Neupogen' isimli ilacın Beşeri Tıbbi Ürün Beyan Formlarında, ilacın ithal edildiği ülke olarak İsviçre belirtilmesine rağmen, kararnameye aykırı olarak İsviçre'deki Fabrika Satış Fiyatı ve Oranlanılarak Bulunan Fabrika Satış Fiyatı yazılmadığı halde, Sağlık Bakanlığı İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğü'nce 2004 yılı İlaç Fiyat Kararnamesi ve ilgili tebliğlere aykırı olarak fiyat verildiği tespit edildiğinden, Sağlık Bakanlığı Teftiş Kurulu'nca sorumluların belirlenerek, haklarında gerekli işlemlerin yapılmasının uygun olacağı, Ayrıca, Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatları Hakkındaki Tebliğ'in Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ'in 5'inci maddesinde 20 yıl önce piyasaya çıkmış ve orijinalliğini kaybetmiş ilaçların referans ülke fiyatlarının beyannamede yer alıp almayacağına dair bir açıklama bulunmadığından, Sağlık Bakanlığı'nca söz konusu tebliğdeki eksikliğin giderilmesinin uygun olacağı kanaatine varılmıştır."

RAPOR MAHKEMEYE GÖNDERİLDİ

Roche ilaç firmasının Beşer Ecza Deposu'na 88 YTL'den sattığı "Neorecormon" adlı ilacını SSK hastanelerine 230 YTL'den satarak devleti milyonlarca YTL zarara uğrattığı haberlerinin basında yer alması üzerine Çalışma, Sağlık ve Maliye bakanlıkları soruşturma başlatmış, ardından Başbakanlık Teftiş Kurulu görevlendirilmişti. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'nın iddianamesiyle çete oluşturmak ve ihaleye fesat karıştırmak suçlarından açılan ve Roche yöneticileri, SSK bürokratları ile Beşer Ecza Deposu sahiplerinin yargılandığı dava da İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi'nde sürüyor. Başbakanlık Başmüfettişi Mehmet Kılınçer başkanlığındaki Başbakanlık Teftiş Kurulu, Maliye Bakanlığı Başhesap Uzmanı Özer Ermumcu, Sağlık Bakanlığı Başmüfettişi Rengin Maksut, Çalışma Bakanlığı Başmüfettişi Ramazan Arslan, Gümrük Müfettişi İbrahim Bozkuş ve SSK Başkanlığı Başmüfettişi İsmet Uysal'dan oluşuyor. Yaklaşık birbuçuk yıldır binlerce sayfalık belge inceleyen müfettişlerin 29 Kasım 2005 tarihinde tamamladığı üçüncü rapor İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi'ne de gönderildi. Roche davasının 5'inci duruşması 24 Mart'ta yapılacak.