Kazakistan'da çatışmalar alevlendi! Rusya devreye girdi, onlarca ölü var

Dünyanın kilitlendiği Orta Asya ülkesi Kazakistan'daki geniş çaplı protestolar, Rusya'nın devreye girmesiyle yeni bir boyut kazandı. Rusya'nın başını çektiği ülkeler, Kazakistan'a asker gönderdi. Hükümetin istifasına yol açan protesto dalgası Kazakistan'ı alt üst etti, ülkenin en büyük şehri ve eski başkenti Almatı'da bu sabah gerçekleşen çatışmalarda silah sesleri duyuldu. Almatı'nın ana meydanında konuşlanan askerlerle göstericilerin birbirine girdiği dakikalarda duyulan silah sesleri, uluslararası haber ajansları tarafından dünyaya son dakika koduyla duyuruldu. İnternete erişimin kesildiği Kazakistan'da göstericiler, ilan edilen Olağanüstü Hal'e karşın Pazartesi günü Almatı'daki belediye binasını ve havalimanını bastı. Sokaklardan 'İhtiyarlar dışarı' ve 'Hükümet istifa' sloganları yükseldi. Bazı uluslararası uçuşların durdurulduğu Almatı'da havalimanı halihazırda göstericilerin kontrolünde. Şehirden yağma haberleri de gelirken, Rus medyası şehrin iki hastanesinin 'teröristler' tarafından kuşatıldığını yazdı. Kaosun büyümesi üzerine Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Rusya'dan ve NATO benzeri bir organizasyon olan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'nden (CSTO) yardım istedi. Kazak lider Tokayev, televizyonlardan canlı yayınlanan açıklamasında Rusya ve beş eski Sovyet ülkesinin üye olduğu CSTO devlet başkanlarına 'terör tehdidine karşı yardım etmeleri için talep gönderdiğini' duyurdu. Akaryakıt fiyatlarına yapılan zamla başlayan gösteriler, gece sokağa çıkma yasakları ve ilan edilen olağanüstü hale rağmen birkaç gün içerisinde Kazakistan'ı sarstı. Tokayev'in yardım talebine CSTO'dan hemen yanıt geldi, Agence France-Presse (AFP) haber ajansı Rusya ve müttefiklerinin Kazakistan'a ilk askerlerini gönderdiğini bildiriyor. Rus medyası , uçakla yola çıkan askeri birliklerin ilk görüntülerini yayınladı. Rus ordu televizyonu Zvezda, Rusya'nın yanı sıra CTSO üyesi diğer ülkeler Ermenistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Belarus askerlerinin Kazakistan'a sevk edildiğini aktardı. Rusya'nın öncülüğündeki askeri birlikler, Kazakistan'daki hükümet karşıtı gösterilerin bastırılmasına yardım edecek. CTSO'nun Başkanı Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, ittifakın 'kısıtlı bir süre için' barış gücü bulundurabileceğini belirtti. Kazakistan'ın halihazırdaki başkenti Nur Sultan'da askerlerin sokaklarda devriye gezdiği görülüyor. Rus medyasındaki haberlerde, Kazakistan sokaklarındaki 'silahlı çatışma' vurgusu öne çıkıyor. Kazak yetkililer, Orta Asya'nın en büyük ülkesinde 8 emniyet mensubunun öldürüldüğünü, 317'sinin de yaralandığını açıkladı. Salı günü söz konusu rakam 12 olarak güncellendi. Bu sabah yapılan açıklamada ise polisle çatışmaya giren onlarca göstericinin Almatı'da öldürüldüğü duyuruldu. Yaralı sayısının 1000'i aştığı ülkede Kazak yetkililer, öldürülen protestocuların hükümet binalarına girmeyi denediğini söylüyor. Kazakistan'da internet tamamen kapalı. Telegram, Signal ve WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamaları kullanılamazken, gösteri haberlerinin yer aldığı iki internet sitesi kapatıldı. Ukrayna'da sürgünde bulunan Kazak muhalif lider Muhtar Ablyazov ise, protestoları koordine etmek için Kiev'de bir merkez kurduğunu belirtti ve sokağa çıkan Kazakların kendisiyle iletişime geçmesi için iki telefon numarası yayınladı. BBC Rusça'dan Olga Ivshina'nın analizi, 'Mesele sadece yakıt fiyatları değil' başlığını taşıyor: Protestoların hızla şiddetli bir hale dönmesi Kazakistan'da ve bölgedeki insanları şaşkınlığa uğrattı ve meselenin sadece yakıt fiyatlarından ibaret olmayabileceğine işaret etti. Genellikle otoriter bir devlet olarak bilinen Kazakistan, istikrarlı bir Orta Asya ülkesiydi. 2019'a kadar Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in iktidarda olduğu ülkede bir kişi kültü oluşmuş, ülke genelinde heykelleri dikilmiş, başkent Astana'nın adı da Nur-Sultan olarak değiştirilmişti. Fakat hükümet karşıtı protestoların düzenlendiği bir dönemde bunları dindirmek için görevi bırakmış ve yerine de kendisine yakın bir ismi yerleştirmişti. Etkili bir muhalefetin olmadığı Kazakistan'daki çoğu seçim iktidar partisi tarafından yüzde 100'e yakın oyla kazanılıyor. Konuştuğum analistler, Kazak hükümetinin toplumda birikmiş öfkeyi hafife aldığını, sandıktan çıkan bir demokrasinin olmadığı ülkede insanların seslerini duyurabilmek için sokağa çıkmak zorunda hissettiğini söylüyor. Ve insanların yakıt fiyatları dışında da sorunları olduğu neredeyse kesin. Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House'un Orta Asya Uzmanı Kate Mallinson, Protestocular Kazak hükümetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek reformları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde diyor. Kazakistan'daki eylemleri tetikleyen petrol zengini Mangistau'da LPG fiyatlarına zam yapılmasıydı. Ancak hükümetin eylemcilerin istekleri doğrultusunda fiyatı düşürmesine karşın, protestolar sürdü. Cumhurbaşkanı Tokayev, Yetkililerin ülkede istikrarı sağlamak için Mangistau'daki LPG fiyatlarını düşürme kararı aldım dedi. Hükümet yanlısı gazetecilerden Yerbol Yedilov'un Yerbol Online adlı Telegram kanalında paylaştığı görüntülere göre protestocular Nazarbayev'in memleketi olan Taldıkurgan'da Nazarbayev'in bir heykelini yıktı. Protestoların durulmaması üzerine Cumhurbaşkanı Tokayev hükümeti görevden aldı. Ardından Başbakan Yardımcısı Alihan Smailov'u geçici başbakan olarak atadı. Gösterilerin başladığı petrol zengini Mangistau bölgesindeki Zhanaozen kentinde 2011 yılında, güvenlik güçleri, maaşlarının artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi talebiyle greve giden petrol işçilerinin eylemine müdahale etmiş, 14 kişi yaşamını yitirmişti. Bu müdahalenin, Kazakistan'ın 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede yaşanan en kanlı olay olduğu bildiriliyor. Protestoların merkezi olan Almatı ise, Kazakistan'ın en büyük şehri konumunda. Ülkenin güneydoğusunda yer alan şehir, başkent Nur Sultan'a bin kilometre mesafede. 1997 yılı öncesinde de ülkenin başkentiydi. Şimdilerde ise Orta Asya ülkesinin gerek finansal gerekse de kültürel merkezi konumunda. Yaklaşık 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten kurucu lider Nursultan Nazarbayev 2019'de devlet başkanlığından ayrılmış, yerine onun desteklediği Kasım Cömert Tokayev seçilmişti. 81 yaşındaki Nazarbayev devlet başkanlığından ayrılmasına rağmen ülke yönetiminde hâlâ etkin. Nazarbayev, Ulusun Lideri'' sıfatıyla yargı muafiyeti gibi bir dizi ayrıcalığa sahip. Almatı polisi tarafından yapılan açıklamada, hükümet binalarına yapılan baskınlar sırasında onlarca kişinin hayatını kaybettiği belirtildi. Açıklamada, göstericilerle çıkan çatışmalarda hayatını kaybeden güvenlik gücü mensubu sayısının 12’ye yükseldiği, 353 kişinin de yaralandığı ifade edildi. Hayatını kaybeden polislerden birinin bedeninin başı kesilmiş halde bulunduğu aktarılırken, devlet medyası yaşananları terör olayı olarak nitelendirdi.