EYT'de son dakika gelişmesi! Emekli maaşında yüzde 14'lük fark...

EYT’lilerin daha düşük emekli aylığı alacağı konusunda haberler çıkıyor. Dolayısıyla kafalar karışık. Aslında konu sadece EYT’lileri değil önümüzdeki günlerde emekli olacakları da yakından ilgilendiriyor. Doğrudur, ister EYT’li, ister süresi gelenler olsun, önümüzdeki dönem emekli olacaklar daha düşük emekli aylığı alacaklar. Neye göre düşük? Hürriyet gazetesinden Noyan Doğan konun ayrıntılarını yazdı. İşte o yazı... Konuya açıklık getireyim ama önce emekli maaşı nasıl hesaplanıyor, kısaca değineyim. 4/A’lı, yani işçi statüsünde çalışanların emekli aylıkları 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarihe göre hesaplanıyor. Sosyal güvenlik için ödenen prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, gelişme hızı gibi faktörler emekli aylığının belirlenmesinde önemli rol oynuyor. Maaş hesabı yapılırken de katsayı, aylık bağlama oranı, gösterge rakamı gibi formüller kullanılıyor. Basit haliyle; ortalama aylık kazancın, prim gün sayısına göre hesaplanan aylık bağlama oranı ile çarpılması sonucu emekli aylığı tutarı belirleniyor. Ortalama aylık kazanç da dönemsel tüketici enflasyonuna göre hesaplanıyor ve büyüme hızı üzerine ekleniyor. Güncellenmiş aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucu emekli maaşı belirleniyor, bu maaş da geçmiş enflasyon oranında artırılıyor. Enflasyon artışında da ocak-haziran ve temmuz-aralık dönemlerindeki 6 aylık enflasyon etkili oluyor. Döneme göre de emekli aylığı değişiyor. Bu çerçevede de 2022 yılında emekli olanın aldığı emekli aylığı ile 2023 yılında emekli olanın alacağı emekli aylığı farklı oluyor. Bu, emekli maaşı hesaplamanın teknik tarafı; bilin istedim. Belirteyim, EYT’lilerin emekli maaşı hesaplamasında hiçbir farklılık olmayacak. Sene başında emekli maaşlarına yapılan yüzde 30’luk zamdan tüm emekli olacaklar gibi EYT’liler de yararlanacak. Yapılan tüm hesaplamalar sonucu eğer emekli maaşı 5.500 liranın altında çıkarsa, emekli maaşı 5.500 lira olarak alınacak. Peki, kafa karışıklığı nereden kaynaklanıyor? Ya da bir başka ifadeyle, EYT’liler, SGK’nın, maaş hesaplama robotunda neden maaşlarını düşük görüyor, yüzde 30’luk zamdan yararlanamıyorlarmış gibi gözüküyor? 2022 yılında emekli olanlara; 2022’deki güncelleme katsayısı, emekli oldukları dönemdeki enflasyon, milli gelirdeki artış ve yıl içindeki maaşlara yapılan zam tutarına göre emekli maaşı bağlandı. Geçen yıl ocak ve temmuz aylarında emekli zam oranı yüzde 79’a yakındı. 2022’deki TÜFE’deki değişim oranı ve gelişme hızı yüzde 30 olarak uygulandı. Bu şekilde bağlanan emekli aylığına 2023’ün ocak ayındaki yüzde 30 zam eklendi. 2023 yılında emekli olacaklar –ki, buna EYT’liler de dahil- için hesaplama yöntemi değişiyor. Bir kere enflasyon yüzde 64.27 olarak uygulanacak; maaşlarda olumsuz bir fark oluşacak. Geçen seneki yüzde 80’e yakın zam oranı, bu sene yüzde 64.27 üzerinden hesaplanacak. 2022 yılına ait milli gelir ise nisan ayında açıklanacak. Nisan ayına kadar hesaplanan aylıklarda güncelleme katsayısı yüzde 64.27 olarak dikkate alınacak. Özetlersek, bu yıl emekli olacakların alacakları emekli aylığı, geçen sene emekli olanların alacağı emekli aylıklarına göre yüzde 14 daha düşük olacak. Bu yılın başındaki yüzde 30’luk zam uygulanacak ancak, emekli aylığı yüzde 13-14 düşük olacağından, bunun üzerinde yüzde 30 artış olacak. İşte kafaları karıştıran durum da bu. Bu maaşlar da yukarıdaki hesaba göre alınacak. Bu arada nisan ayında açıklanacak milli gelire göre de maaşlarda tahmini 1.5 puanlık bir artış daha olacaktır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, EYT ile ilgili yasal düzenlemenin bu hafta Meclis’e geleceğini açıkladı. Bu, EYT’lilerin maaşlarını martta alacakları anlamına geliyor. Bu maaşlar da yukarıdaki hesaba göre alınacak. Bu arada nisan ayında açıklanacak milli gelire göre de maaşlarda tahmini 1.5 puanlık bir artış daha olacaktır. Nitekim bu konuda SGK, bir açıklama yaptı. Sigortalının gün ve kazançlarında bir değişiklik olmasa da her yılın TÜFE, gelişme hızı, aylık artışı verileri farklı olduğundan talep yılına göre aylık miktarının değişebildiğine değinilen açıklamada, 2023 yılı öncesinden bağlanan aylıklar dahil olmak üzere 2023 yılında talepte bulunanların aylıklarının da yüzde 30 oranında artırıldığı vurgulandı. Açıklamada, EYT kapsamındaki sigortalılar için farklı bir aylık hesabı yapılmayacağına hem TÜFE hem de refah payı dikkate alınarak aylıklar ödeneceğine dikkat çekildi. Emekliliğe hak kazanan milyonlarca vatandaş, EYT'liler ilk maaşı ne zaman alacak? sorusunun cevabını bekliyordu. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde takvim netleşiyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, katıldığı canlı yayında merak edilenleri dair açıklamalarda bulundu. Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi için 1 Mart'ı işaret eden Bakan Bilgin, Çalışma, Meclis'imizin iradesinde. EYT düzenlemesi ile ilgili bizim beklentimiz 1 Mart itibarıyla EYT'lilerin ilk maaşlarını alabilecekleri bir düzenleme Meclis'te inşallah çıkacak diye düşünüyorum ifadelerini kullandı. AK Parti Grup Başkanvekili Yılmaz Tunç da, EYT gündemine ilişkin önemli açıklamalarda bulundu. Tunç konuşmasında şu ifadeleri kullandı: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’mızın teknik ekibi teknik çalışmaları tamamladılar. AK Parti Grup Başkanvekillerinin olduğu ortamda sunum yaptılar. Teklifin teknik detaylarının ne olabileceği, ne kadar kişinin yararlanabileceği, önceki yasa ve getirmek istediğimiz teklifte neler olabileceğine yönelik açıklamalar yaptılar. Şimdi tabi sıra kanun teklifine dönüştürme aşamasına geldi. Tabi ki TBMM’de bu taslak üzerinde AK Parti grubumuz var. Onlarla bir istişare yaptıktan sonra son değerlendirmemizi yapıp kanun teklifini TBMM’ye sunacağız. Çalışma önümüzdeki günlerde tamamlandığında TBMM’nin ilgili komisyonuna sevk edilecektir. Şu anda çalışmaların son aşamada olduğunu ifade edebiliriz. En kısa sürede diyebiliriz. Tarih vermek mümkün değil ama daha önceden sayın Bakanımızın açıkladığı gibi kısa süre içerisinde TBMM’nin gündemine getirmek ve kanunlaştırmak istiyoruz. Cumhurbaşkanımız 2 milyon 250 bin kişinin yararlanacağını ifade etmişti. Kanun teklifi yasalaştıktan yürürlüğe girdikten itibaren hemen emekli olabilecek kişi sayısı, daha sonra süreç içerisinde 4 milyon 800 bin kişi kanun teklifinden yararlanacak. Onlar da sigortalılık süresini önümüzdeki 1 yıl süre içerisinde tamamlamış olacaklar. Toplamda 4 milyon 800 bin vatandaşımız yararlanmış olacak. Tedbirleri alındı, 2 milyon 250 bin kişi emekliliğe hak kazanacak bunların büyük bölümü tekrar çalışmaya devam edebilecek yaştalar. Bunu düşünerek üretimin sürekliliği anlamında tedbirler alınması gerekiyordu. Kişi emekli olup maaşını almaya başlayıp çalıştığı iş yerinden ayrılmadan devam edebilecek. Burada işverene sigorta prim teşviki verilecek. Çalışmalarına devam etmesi teşvik edilecek. Bir anda emeklilik başvuruları olduğunda SGK’da yığılma şikayetleri var. SGK bu anlamda güçlü, bir anda 2 milyon 250 bin kişi nasıl emekli olacak diye sorular soruluyor. Bu anlamda SGK’nın teknik alt yapı hazırlıkları var. Kanun yürürlüğe girdiği anda emeklilik başvurusunda bulunduğunda başvurdukları tarihten itibaren emekli maaşlarını hak etmiş olacaklar. İşlemler 1-2 ay sürse bile emekli maaşlarını toplu olarak alabilecekler. 2000 yılı öncesi Bağ-Kur’luların SGK’ya geçmesi durumunda emekli aylığı yüzde 15-20 civarında artıyor. EYT’de de aylık bağlanırken son bin 261 gün dikkate alınacakEmeklilik planlaması yapan herkes emeklilik aylığını artırmanın formüllerini arıyor. Emekli aylığı prime esas kazanç, çalışma süresi, yıl içindeki zamlar, enflasyon verilerine göre değişiyor. İsteğe bağlı sigorta, Bağ- Kur yerine SSK'dan hem erken emeklilik hem de yüksek aylık imkânı veriyor. 2000 yılı öncesi Bağ-Kur'luların SGK'ya geçmesi durumunda emekli aylığı yüzde 15-20 civarında artıyor.Bağ-Kur'da kadınlar 7200, erkekler ise 9 bin gün prim ödemek zorunda olup, SGK'da ise 5 bin-7 bin 200 gün prim ödenerek emekli olunabiliyor. SGK'da 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlarda 3600 günle emeklilik hakkı varken, Bağ-Kur'da en az 5400 gün prim ödemesi halinde emeklilik hakkı bulunuyor. Emeklilik için 25 yıl, 9 bin gün şartını yerine getirmesine 3.5 yıl kalan Bağ-Kur'lu kalan 3.5 yılı (1261 günü) prim ödemelerini SSK'lı olarak tamamlarsa emeklilik statüsünü SGK'ya çevirmiş olur. Böylece daha az prim ödeme ve daha yüksek emekli aylığı alma avantajı elde edilir. Emeklilikte aylığı artırmaya yönelik merak edilen kritik detaylar şöyle: Bir sigortalının çalışma hayatı içinde hem SSK hem Bağ-Kur prim ödemesi varsa emeklilikte son 7 yılın en sonuncusu 2.520 günün priminin statüsüne bakılır. Hangi statünün primi fazlaysa sigortalı fazla olan sigortanın şartlarından emekli olunur. Bağ-Kur sonrası 1260 gün SSK primi oluşması halinde EYT kapsamında SSK emeklilik hakkı oluşur. Bu durumda SSK'dan emekli olabilirsiniz, aylığınız daha yüksek olacaktır. 1 Ekim 2008 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar çalışma hayatı boyunca en fazla hizmetinin bulunduğu statüden emekliliğe hak kazanır. Bu tarihten önce sigorta girişi olanlar son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla statüden, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu statüden bağlanır. Emekli aylığı alınacak zam ve ikramiyeler de ona göre hesaplanır. SGK'YA bildirilen prime esas kazanç emekli aylığını artırmada büyük önem taşıyor. Aylık hesabında, Ocak 2000 öncesi, Ocak 2000 ile Ekim 2008 arası ve bu tarihten sonrası olmak üzere üç önemli dönem bulunuyor. 2000 öncesi dönem aylık hesabı gösterge, memur maaş katsayı ve aylık bağlama oranı çarpımı ile bulunuyor. Gösterge sisteminin esas alındığı 2000 öncesi primler emekli aylığını önemli ölçüde artırıyor. UZUN yıllar çalışmak, prim gün sayısının artması tek başına aylığı artırmaya yetmez. Brüt kazancın yüksek yatırılması önem taşıyor. Bildirilen matrah artınca emekli aylığı da yükseliyor. Emeklilik başvurusu yapılırken bakmakla yükümlü eşle beraber çocuk sayısı da bildirilir. Bakmakla yükümlü kişiler olması aylık bağlama oranını artırır. Emekli aylığı çalışanın ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutar aylık olarak bağlanıyor. Sosyal güvenlik uygulamalarında, çalışmaya başladığı tarihten önce malul olan, engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlana, çalışma gücü kaybı olan, maden işyerinin yer altı işlerinde çalışan, erken yaşlandığı tespit edilenlere kolay şartlarda emeklilik imkânı sağlanıyor. Emekli aylığı bağlanırken prim günü, aylık bağlama oranı, prime esas kazanç tutarı gibi birçok parametre dikkate alınır. Son on yıllık ortalama kazanç 2000 öncesi çalışmalarda dikkate alınır. Çalışırken kazancı yüksek bildirilenlerin son 10 yıl ortalaması, düşük olanların da son 5 yılı dikkate alınır. 2000 yılından sonra işe başlayanların yüksek emekli aylığı alabilmesi için prim gününü artırması, yüksek kazanç bildirmesi gerekiyor. Öte yandan Yaklaşık 2 milyon 200 bin kişiyi yakından ilgilendiren EYT düzenlemesinin önümüzdeki günlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi gündemine gelerek yasalaşması bekleniyor. Emekli olduktan sonra aynı işyerinde çalışmayı planlayanlara yönelik Yargıtay'dan çok önemli bir karar çıktı. Yüksek Mahkeme; emeklilik sebebiyle işten ayrılan çalışanın tekrar aynı işyerinde çalışmaya başlaması halinde, emekli olunan tarihte kıdem tazminatı ödendiği için çalıştığı 2. dönem için kıdem tazminatı ödenmemesi gerektiğine hükmetti. Uzmanlar, çalışmayı planlayan EYT'iler için kıdem tazminatı uyarasında bulunuyor.Davalı şirket, talep edilen alacaklardan sorumlu tutulmalarının yerinde olmadığını ileri sürerek davanın reddine karar verilmesini talep etti. Mahkeme, kıdem tazminatını işçinin istifa ettiği aydaki aldığı ücret üzerinden hesaplanması gerektiğine hükmetti. Kararı taşeron şirket, kararı temyiz edince devreye Yargıtay 9. Hukuk Dairesi girdi.Kararda; davacının Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık aylığı almaya başlamasına rağmen asıl işverene ait işyerindeki çalışmasına kesintisiz çalıştığı, bu çalışmasının istifa ile sonuçlanması sebebiyle kıdem tazminatına hak kazanamayacağı hatırlatıldı. Kararda şöyle denildi: Emeklilik tarihine kadar geçen süre için kıdem tazminatı alacağına hak kazandığı sonucuna varılmıştır. Mahkemece davacının emeklilik tarihine kadar olan çalışma süresi yönünden kıdem tazminatı alacağına hükmedilmesi yerinde ise de, tazminata esas ücretin belirlenmesinde hata yapıldığı anlaşılmaktadır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacının 30.06.2012 tarihindeki ücreti ile o tarihteki yol yardımı toplamı dikkate alınmak suretiyle, tazminata esas ücretin 1.193,03 TL olarak belirlendiği anlaşılmaktadır. Davacının emeklilik tarihinden sonraki çalışması istifa ile sona erdiğinden bu döneme ilişkin çalışma süresi ile bu dönem sonundaki ücrete göre kıdem tazminatı hesaplanması yerinde değildir. Kıdem tazminatının hesaplanmasında esas alınması gereken (son) ücret, davacının emeklilik tarihindeki ücrettir. Gerek ücretin, gerekse ücrete ilave edilecek yardımların parasal değeri belirlenirken davacının emeklilik tarihi olan 25.07.2011 tarihi esas alınmalı, bu tarihteki tazminata esas ücret miktarı üzerinden hesaplama yapılmalıdır. Kıdem tazminatına esas ücretin belirlenmesinde hata yapılarak hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir. Öte yandan uzmanlar, EYT düzenlemesiyle emekli olup, aynı işyerinde çalışmayı planlayanlar için kıdem tazminatı uyarısında bulundu. Uzmanlar, Yaşlılık aylığı bağlandığı andan itibaren kıdem tazminatınızı alın. Çalışmaya devam etseniz de Yargıtay'ın kararında olduğu gibi mağdur olabilirsiniz. İlerleyen yıllarda mağduriyet yaşamamak için emekliliğe ayrıldığınız tarihte tazminatınızı alın dedi.