Dünya bu mucize bitkiyi Denizli'den alıyor! 77 farkı türü var, hem şifa hem de lezzet kaynağı
Kekik hem şifalı bir bitki hem yemeklere lezzet katan bir baharat. Dünyanın en büyük kekik üreticisi Türkiye’de 77 farklı türü bulunuyor. 2024’te 62 milyon dolarlık kekik ihracatı yapıldı.
Kekik, Antik çağlardan beri bilinen ve özellikle Akdeniz kuşağından dünyaya yayılan şifalı bitkiler arasında yer alıyor. Özellikle et yemeklerine lezzet katan bir baharat olması yanında, aromatik özellikleri nedeniyle ilaç ve kozmetik alanlarında da kullanılıyor. Türk mutfağının da olmazsa olmazları arasında yer alan kekik konusunda Türkiye dünyanın en büyük üreticisi ve ihracatçısı konumunda.Kekik araştırmaları yapan Ziraat Yüksek Mühendisi Dr. Çiğdem Bozdemir, “İçerdiği çok kıymetli uçucu yağ nedeniyle önemini hiçbir zaman kaybetmemiştir” diyor.
TRT Haber'de yer alan habere göre; Kekik, Akdeniz kuşağında yaygın olarak bulunabilen bir bitki türü ancak Amerika kıtasında da yetişiyor. Dünyada bilinen 5 ana cinse ait 306 türün 77’si Türkiye’de doğal olarak ya da tarım alanlarında yetiştiriliyor. Bu nedenle birçok ülke bitkisel ilaç, gıda, kozmetik hammaddesi olarak Türkiye’den kekik alıyor.Thymus, Origanum, Satureja, Tymbra ve Coridothymus isimli beş cinse ait bu türlere ait daha fazla sayıda da alt grup bulunuyor. Origanum cinsine ait türlerin yüzde 65,2’si, Thymus cinsine ait türlerin yüzde 52.6’sı ve Satureja cinsine ait türlerin yüzde 28’i endemik yani sadece Türkiye’de yetişiyor.
Türkiye, kekiği doğada yetişen haliyle bırakmış değil. Kalite, verim, adaptasyon ve çeşit geliştirme amaçlı olarak Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne (TAGEM) bağlı enstitülerde çalışmalar yürütülüyor.4 enstitüde 5 farklı türde kekik çeşidi geliştirildi. Bunun yanı sıra devam eden farklı projelerde bazı kekik türleri üzerinde Doğu akdeniz Geçit kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü ve Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü ile çalışmalar yapılıyor. Bu çalışmalarla Ceylan 2002, Tayşi 2002, Winter, Timo, Tınmaz, Başer, Oğuz, Tekin 2017, Uluğ Bey, Arımaz77 isimleri verilen türler tescil edildi.
Dr. Çiğdem Bozdemir, Türkiye’nin kekik ihracatında önemli bir paya sahip olduğunu belirterek, Yunanistan, İspanya, Şili, Meksika, Suriye gibi ülkeleri geride bıraktığını söyledi. 2023 sonu itibariyle 17 bin tondan fazla kekik ihraç edilmiş ve 55 milyon doların üzerinde döviz girdisi sağlanmıştı.2024’te ise 18,6 bin tondan fazla kekik ihraç edilerek, 62,3 milyon dolar döviz girdisi sağlandı. Bozdemir, şunları söylüyor:“Bu rakamlar işlenmemiş kekik olarak adlandırılan ezilmemiş-öğütülmemiş kekik grubu, işlenmiş kekik grubu olarak adlandırılan ezilmiş-öğütülmüş kekik grubu ve uçucu yağlar içerisinde yer alan kekik yağını kapsamaktadır. Türk kekiğinin kalite standardı ona ‘Turkish Oregano (Türk Kekiği)’ adının verilmesine neden olmuştur. Türkiye’den ihracatı yapılan kekik ve kekik yağı karvakrolce zengin olup, anavatanı olduğumuz Origanum türlerinden elde edilmektedir. “
Üretimi artıyor
2018 yılında 139 bin dekar alanda toplam 15 bin ton civarı üretim yapılıyordu. 2023’e gelindiğinde ise üretim yapılan alan 216 bin dekara, üretim ise 30 bin tonun üzerine çıktı. Özellikle İzmir Kekiği ve İstanbul Kekiği’nin çok ilgi gördüğünü belirten Bozdemir “dünyadaki Türk kalitesi imajının korunması gerektiğini” belirterek şunları dile getiriyor:“Küresel dünyada tüketiciler bilinçlendikçe ve eğitim düzeyleri arttıkça parfüm, ilaç, kozmetik gibi alanlarda sağlıklı, saf ve doğal ürünlerin talebi de artıyor. Bu nedenle kekik hem pazar payını hem de birim fiyatını artırıyor. Kekikte dünya pazarlarında liderliğimizi ve marka adımızı korumak ve sürdürmek için pazar talebine, standartlarına ve miktarına uygun, kaliteli baharat ve uçucu yağ üretiminin gerçekleştirilmesi önem arz ediyor. Türkiye kurallara bağlı kaldıkça, sahip olduğu coğrafyanın ve bitki zenginliğinin avantajıyla standartların çok daha üzerinde kaliteli kekik yetiştirme imkanına sahiptir.”