EYT’de sigortası ve primi yatmayanlara müjde! Eksik prime borçlanmada yeni gelişme

Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinde, emeklilerin SGK primlerinde indirimin konuşulduğu belirtilirken; emekli çalışanın priminin normal çalışanla eşitlenmesinin ve emekli çalışanın sigorta primlerinde 5 puanlık indirim formülünün de masada olduğu ifade edildi. İlk aşamada 1.5 milyon çalışanı kapsaması beklenen düzenlemenin, uygulamada işletmeler için bazı sorunlara neden olabileceği vurgulanıyor. Milyonlarca kişiyi yakından ilgilendiren emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde sona yaklaşılırken, işgücü piyasasının etkilenmemesi için de çalışmalar hızlandı. Bu kapsamda iş dünyasının, tecrübeli çalışanlarının emeklilik haklarını alarak çalışması durumunda normal çalışanlara göre primlerinin 5 puan yükseleceği ve işletmelere ilave maliyet geleceği uyarıları da gündeme alındı. Edinilen bilgiye göre bu talep haklı bulunurken, emekli çalışanlarla normal çalışanların primlerinin aşağıda eşitlenmesi formülü üzerinde çalışılıyor. Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesinin ilk aşamada 1.5 milyon çalışanı kapsama alması bekleniyor. Ancak düzenlemenin uygulamaya geçmesi durumunda işletmelerde bir dizi sorunun çıkabileceği de vurgulanıyor. Son dönemde ise iş dünyası ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı arasındaki temaslar hızlandı. Bu temaslar kapsamında işverenlerin çalışma hayatındaki temsilcisi TİSK Yönetim Kurulu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin bir araya gelirken, Bilgin, “Ben her gün veya her hafta bir odayı dinliyorum, bir işveren kuruluşunu dinliyorum, işçileri dinliyorum, işçi sendikalarını dinliyorum. Bütün tarafları tamamlamak üzereyiz, bitiyor zaten görüşmelerimiz. Onların taleplerini alıp değerlendirdik” açıklamasında bulundu. Öte yandan Yeni Asır gazetesi yazarı Faruk Erdem, EYT ile ilgili şunları aktardı: Geçmişte sigortasız günleri için dava açacaklara Yargıtay’dan çok önemli bir destek geldi. Yargıtay Genel Kurulu bu konuda ispat için mahkemelerin de araştırma yapmasını istedi. Milyonlarca vatandaşın merakla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasasında artık son viraja girildi. Bu konuda hazırlanan düzenlemenin Aralık ayı içinde Meclis'e gelip yasalaşması bekleniyor. Verilen bilgilere göre ilk etapta prim ve yılını tamamlamış 1.5 milyon EYT'li hemen emeklilik imkanına kavuşacak. Primi ve yılı henüz tamamlanmamış olanlar ise tamamladıkları tarihte emekli olacak. Böylece EYT'lilerin tamamı kademeli olarak zaman içinde emekli olabilecekler. EYT'lilerin eksik primlerini tamamlamaları için birçok borçlanma yöntemi bulunuyor. Erkekler askerlik, kadınlar doğum borçlanması yaparken Bağ-Kur'lular ise ihya ile eski günlerini kazanabiliyor. Bu arada geçmişte sigortası yapılmış primleri yatırılmayan, ya da hiç sigortası yapılmamış olanlar için ise hizmet tespit davası imkanı bulunuyor. Hizmet tespit davalarında 5 yıllık hak düşürücü süre bulunuyor. Bu sürenin dikkate alınmadığı haller ise sigorta yapılıp primlerin yatırılmadığı, ya da müfettiş incelemesi ile delillendirilen durumlar. Bunlara ilaveten bir de önce sigortasız çalıştırıldığı işyerinde daha sonra sigorta yapılan işçiler de 5 yıllık süreye bakmadan geriye doğru tescil davası açabiliyor. Hizmet tespit davalarında çalışılan dönemle ilgili deliller çok önem kazanıyor. Ancak bu güne kadar bu delilleri işçinin toplaması bekleniyordu. Bu da özellikle yıllar önceki çalışmalarda zor oluyordu. Yargıtay Genel Kurulu'nun verdiği son karar EYT yasasını bekleyen binlerce işçi için bir müjde oldu. Bir işçinin açtığı hizmet tespit davası ile ilgili dosyayı görüşen Yargıtay Genel Kurulu mahkemelerin bu davalarda delil araştırması yapması gerektiği hükmünü verdi. Böylece mahkemeler sadece işçilerden gelecek delillerle değil kendi araştırmaları sonrasında elde edilen belgelerle hüküm kuracak. Söz konusu Yargıtay kararındaki o dikkat çekici ifadeler şöyle: Sigortalılık başlangıç tarihi ve hizmet tespitine yönelik davaların kamu düzenini ilgilendirdiği ve bu sebeple özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi icap eder. Yargıtay tarafından yerleşmiş içtihadı gereği olduğundan kamu düzenini ilgilendiren hizmet tespiti davalarında, hâkimin özel bir duyarlılık göstererek delilleri kendiliğinden toplaması ve sonucuna göre karar vermesi gerekir. Kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı bu davalarda ispat yükü, bir tarafa yüklenemez. Hizmet tespiti davalarının hedefi, hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunması olduğundan tespiti istenen dönemde kişinin sigortalı niteliği taşıyıp taşımadığı ile yapılan işin kanun çerçevesinde girip girmediği araştırılmalıdır. Çalışma iddiasının gerçeğe uygunluğu, ancak bu koşullar varsa inceleme konusu yapılabilecektir. Somut olaya ilişkin maddi ve hukukî olgulara göre, tanıkların davacının çalışmalarının kesintisiz devam ettiği yönündeki beyanları ortadadır. Anılan kısa sürede belediyenin temizlik işlerinin durmasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu, ihaleler arasında oluşan boşlukların ihale işlemlerinden kaynaklanan prosedür gereği olduğu, davalı belediyeye karşı aynı tarihlerdeki hizmetlerin tespitine yönelik açılan davalarda verilen kararların Yargıtay tarafından onandığı dikkate alındığında davacının uyuşmazlık konusu yapılan ve mahkemece tespitine karar verilen tarihler arasındaki sürede çalıştığının toplanan kanıtlarla ispatlandığı sonucuna varılmıştır. Hâl böyle olunca usul ve yasaya uygun direnme kararının onanması gerekmiştir. Son günlerde EYT ile emekli olacak sigortalıların kıdem tazminatları tartışma konusu yapılıyor. 1475 sayılı yasanın 14. maddesi çok açık. Bu maddeye göre emeklilik için işyerinden kendi isteği ile ayrılan her sigortalı bir yılı doldurmuşsa kıdem tazminatını alır. Bunu ertelenmesi, taksitlendirilmesi iki yıl sonra ödenmesi gibi uygulamalar tamamen yasaya aykırılık teşkil eder. Bu yüzden EYT ile emeklilik hakkı elde eden çalışanlar önce çıkışlarını alacak tazminatları ödenecek ve emeklilik işlemlerini başlatacak. Yine aynı işyerinde çalışmak isterse yeniden sözleşme yapılıp Sosyal Güvenlik Destek Primi ödenerek kayıtlı olarak çalıştırılacak. SGK sisteminin sürdürülebilir olması için emekli başına 3 aktif çalışan olması gerekiyor. Mevcut durumda bu oran emekli başına 1.8 çalışan seviyesinde iken, EYT sonrası bu oranın 1.3’e gerilemesi bekleniyor. Türkiye’de her 4 işletmeden 3’ü nitelikli çalışana erişim sorunu yaşadığını dile getirirken, bir anda 1.5 milyona kadar nitelikli çalışanın işgücünden çıkma ihtimali olduğuna dikkat çekiliyor. Emekli olup çalışmaya devam edenlerin kayıt dışına çıkma ihtimaline de vurgu yapılıyor.