Zenginin enflasyonu yoksuldan düşük çıktı

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (Betam) bulgularına göre, 8 yılda en zengin kesimden en yoksul kesime gidildikçe enflasyon farkı yükseliyor. Nisan ayı verilerine göre, en zengin kesimin TÜFE endeksi 274.1’e yükselirken, en yoksul kesimin endeksi 295.5’e kadar çıktı. Başka bir ifadeyle 2003 yılından itibaren zenginin tüketim sepetinin Türk Lirası bedeli yaklaşık yüzde 174 artış kaydederken, yoksulun tüketim sepetinin bedeli yaklaşık yüzde 196 oranında arttı. Zengin ile yoksul enflasyonu arasında 2007’den itibaren oluşmaya başlayan farkın geldiği düzey 21.4 puana çıktı. Araştırmada, “Diğer düşük gelir gruplarının enflasyonu da yoksulunkine yaklaştığından düşük gelirli kesimin enflasyonun satın alma gücünü erozyona uğratma olgusunu çok daha ağır yaşadıkları aşikardır” denildi.

Fark 3.3 puan arttı

Betam Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve araştırma görevlileri Melike Kökkızıl ve Selin Köksal tarafından hazırlanan “Yoksul ile zengin arasındaki enflasyon farkı sekiz yılda 20 puanı geçti” başlıklı araştırma notunda, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan enflasyon sepeti ağırlıklandırmasının, hane halkının harcamalarının bileşimini yansıttığına işaret edildi ve şöyle denildi: “Bu araştırma notunda, TÜİK’in Hane halkı Bütçe Anketi’nin (HBA) tüketim harcamaları bilgileri kullanılarak, 2003 Aralık-2016 Nisan dönemi için en zenginden en yoksula yüzde 20’lik harcama gruplarına ait farklı enflasyon oranları hesaplandı. Buna göre zengin kesimden yoksul kesime gidildikçe enflasyon endeksinin yaklaşık son sekiz yıldır yoksulun aleyhine geliştiği görülüyor. Bundan önceki notumuzda 2014 sonu itibariyle zengin ile yoksul enflasyonu arasındaki fark yüzde 18.1 iken 2016 Nisan itibariyle fark 3.3 puan daha artarak yüzde 21.4’e yükseldi. Yoksullar aleyhine gelişen enflasyon farkı esas olarak konut ve gıda fiyat artışının ortalama enflasyonun üzerinde artmasından kaynaklanıyor.”

Konut ve gıda farkı açtı

Araştırmaya göre, yoksullar bütçelerinin büyük kısmını gıda, konut gibi zorunlu ihtiyaçlara ayırırken, en zenginlerde bu ihtiyaçlar bütçenin çok daha sınırlı bir kısmına karşılık geliyor. En zengin kesim, ulaşım, giyim ve ayakkabı, eğlence ve kültür gibi ihtiyaçlara daha fazla harcama yapıyor.

En yoksul kesim bütçesinin yüzde 30.1’ini gıdaya, yüzde 38.8’ini konuta ayırıyor. En zengin kesim bütçesinin yüzde 13.6’sını gıdaya, yüzde 18.8’ini konuta harcıyor. Bu nedenle gıda ve konut enflasyonu ne kadar yüksekse, yoksul kesim fiyat artışlarından o ölçüde fazla etkileniyor. Konut, su ve enerji fiyat artışı yoksul enflasyonuna 114.8 puanlık katkı yaparken, zenginin enflasyonuna 51.6 puanlık katkı sağlıyor.

Gıda ve alkolsüz içecekler en yoksul kesimin enflasyonuna 87.8 puanlık katkı yaparken, en zenginin enflasyonuna olan katkısı 36.8 puanla sınırlı kaldı. En zengin kesimin bütçesinde yüzde 27.2, en yoksul kesimin bütçesinde yüzde 5.5 payı oluşturan ulaştırma kalemi, 58.3 puanla zenginin aleyhinde fark yarattı ve yoksul ve zengin arasındaki enflasyon farkını azaltan etki yaptı.

Veri nasıl hesaplanıyor?

- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), hanehalklarını en zengin, zengin, orta, yoksul ve en yoksul olarak yüzde 20’lik gruplar halinde 5’e ayırıyor.

- TÜİK, enflasyon oranlarını hesaplarken temsili hane halkının mal ve hizmet sepetini kullanıyor ve bu sepetteki ürünlerin ağırlıklarını kullanarak Tüketici Fiyat Endeksi’ni (TÜFE) hesaplıyor.

- TÜİK, tüketici enflasyonunu tahmin ederken gelire göre dizilmiş hanelerin orta kesiminde yer alan hane halkını dikkate alıyor.

- Değişik gelir ve harcama gruplarında yer alan hanelere özgü enflasyon da bu hanelerin tüketim sepetlerinin mal ve hizmet bileşimine bağlı olarak farklılaşıyor.

- Yani zenginin harcama kalemleriyle, yoksulun harcama kalemleri arasındaki fark, zengin ve yoksul enflasyonunu hesaplanmasında temel oluşturuyor.