Yeteri kadar kriko varsa dünyayı taşırız
Hasankeyf’teki tarihi Zeynel Bey Türbesi ve Artuklu Hamamı’nın ardından Ilısu Barajı göl alanında kalan İmam Abdullah Zaviyesi’nin türbe bölümü ve minaresi Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı’ndaki yeni yerine taşındı. Tarihi eserlerin Hasankeyf’teki yerlerinden 2 bin 950 metre uzaklıktaki yeni yerlerine nasıl taşındığını herkes tarafından merak edilmeye başladı.
Batman’ın tarihi Hasankeyf ilçesinde yapımı sürdürülen Ilısu Barajı nedeniyle sular altında kalacak eserlerin kurtarılma çalışmaları kapsamında, tarihi yapılar taşınıyor. İlki geçtiğimiz sene taşınan 550 yıllık Zeynel Bey Türbesi ile başlayan tarihi eserlerin taşınma işlemi kapsamında sekiz tarihi yapı yeni yerlerine taşınacak ve sular altında kalmaktan kurtarılacak. Bu hafta iki yapının taşıma işleminin gerçekleştiği Hasankeyf’te tonlarca ağırlığındaki eserleri yekpare halinde yeni yerlerine taşıyan Er-Bu inşaatın proje müdürü İnşaat Mühendisi Cenk Koparan mega yapıların nasıl taşındığını anlattı.
2002’de Dünya Bankası’nın açtığı Bosna Savaşı’nda yıkılan Mostar Köprüsü’nün yeniden inşaası ve restorasyonu ihalesine girdik, bu dünya çapında bir projeydi. Türkiye’den bir tek biz elemeleri aştık ve bu ihaleyi kazanmak bizim için milli bir mesele haline geldi. Osmanlı eseri olan bu işi kimseye bırakmamak için en düşük teklifi verdik ve köprünün yenilemesine başladık. İşi tamamlamak için şirket arabalarını sattık, işçilerin paralarını ödedik ama sonunda alnımızı akıyla Mostar köprüsünü bitirdik. Bu büyük bir gururdu hem şirketimiz hem de devletimiz için. Bu projeden sonra restorasyon ve yenileme çalışmalarında kendimizi kanıtlamıştık. Ardından Adana Taş Köprü, Meriç köprüsü, Edirne Kanuni köprüsü, Adapazarı Fuat Paşa köprüsü gibi ülkemizdeki tarihi köprülerin restorasyonunu yaptık. Şırnak’taki Kırmızı Medrese, Van’daki Akdamar Kilisesi ve Etiyopya’daki Necashi Külliyesi’ni restore ettik.
DSİ’nin Hasankeyf’te Ilısu Barajı altında kalacak eserlerin taşıma ihalesini internette gördüğümde “bu işi biz de yaparız” dedim. Sonuçta tarihi yapı taşıma bir restarasyon tekniğidir. Tüm litaratürü taradım, konunun uzmanlarıyla konuştum, restorasyon tarihindeki yapı taşıma örneklerini inceledim ve bu işe girdik.
Tarihi yapılar taşınıyor
Koparan, tarihi yapıların taşınırken zarar görmemesi için uzun ve detaylı bir hazırlık süreci olduğunu belirtiyor, “Önce yapının kaidesini güçlendiriyoruz, Zeynel Bey Türbesi ve Artuklu Hamamı’nın ardından bu hafta taşıdığımız İmam Abdullah Zaviyesi’nin türbe bölümünün ön çalışmaları 11 ay sürdü. Yapının zarar görmemesi için önce kendi yerinde taşınabilir hale getiriyoruz ardından taşıma süreci başlıyor yeni yerine yerleştirince de güçlendirme son restorasyon işlemini yapıyoruz. İlk olarak taşınacak yapının etrafındaki kalıntılar sökülüyor, ana kaide içerisine yapının orijinaline yakın özel harçlarla dolgu enjekte ediyor çelik ve ahşap desteklerle yapıyı içten kafese alıyor ve taşıyıcı sistemi koruyoruz. Ardından yapıyı kaldırmak için temele kadar kazı yapıyoruz, bu 3-4 ay süren bir arkelojik kazı. Öyle ki İmam Abdullah Zaviyesi’nin türbe bölümünün zemininde kazı yaparken 285 adet mezar çıktı, bu mezarlar tarihter Hasankeyf’te yaşanan bir salgın hastalıkta ölenlerim mezarları. Küçücük bir alanda katman katman onlarca mezar, hepsi üst üste. Onların naklini yaptık ve temeli açığa çıkardık.”
32 kriko 1.5 metre yüksekliğe kaldırdı