Yeni petrol su mu olacak?
Küresel ısınmayı da artan sıcaklıkları da günlük yaşantımızda fazlasıyla hissediyoruz son dönemde. NASA ise uzaydan kontrol ediyor yaşananları. Merak etmeyin kuraklık da taşkınlar da kayıt altında.
Mart 2002’ydi NASA ikiz uyduları uzaya fırlattığında. İsimleri GRACE... Grace Kelly’deki gibi zarafet anlamında değil; kısaltma. Yer Çekimi Kuvvetinin Yeniden Yapılanması ve İklim Deneyi (Gravity Recovery And Climate Experiment). Daha önce fırlatılan uydulardan bin kat daha doğru bilgi veriyor.
Politikayı, cetvelle çizilen sınırları aşıp, uzaydan insanlık adına veri topluyor. Ondan bundan izin beklemeden, siyasi çıkarları gözetmeden... Teknik detaylara girmeyeceğim. Kısaca yerçekimi hesapları yapıyor. Yerçekimi kütle çekim kuvvetinden hesaplandığı için de nerede ne kadar su kütlesi azalmış, nerede ne kadar artmış onu bulabiliyor. Kuraklık ve su baskınlarını çok önceden görebiliyor oluşu en önemli özelliği...
Nehir taşkınlarını 3 yıl önceden görebiliyor
Uyduların önemli bir bulgusu daha var. Aşırı yağışları değil belki ama, her yıl onlarca can alan taşkınları önceden görmek. Önceden dediğin birkaç gün de değil, aylar, hatta doğru incelenirse 3 yıl erken bile haber verebiliyor. Düşünsenize Meriç Nehri’nin taşması her yıl ne çok can yakıyor Trakya’da. Ya da mesela Artvin-Hopa’da bu sistem veya bir benzeri kullanılabilse, ne minik Talha’nın ailesinin canı yanardı ne de diğerlerinin. ABD’de taşkınlar her yıl ortalama 33 can alıyor. 4 milyar dolar zarara neden oluyor.
Ortadoğu’da kuraklık savaşları başladı bile
Sorun kaynağın ‘sınırlı‘ olduğunun farkına varmamak. Sanki bankada sonsuz para varmış gibi çekmeye devam ediliyor. Hükümetlerin de bireylerin de suçu var bunda. GRACE’in bulguları bu yüzden önemli. Yerin altında ne kadar su olduğuna dair net bulguları herkesin gözü önüne seriyor. Önlem alın yoksa sonuç vahim diyor. Ortadoğu özellikle kuraklıktan mustarip. Birçok uzmana göre kuraklık yeni savaş sebebi olacak. Suriye’de, Sudan’da, Mısır’da gördük bugüne kadar kuraklık savaşlarını. Devamı da gelebilir uyarısı yapan birçok uzman var.
Su altı kaynaklarına fazla yükleniliyor
Uyduların son raporu yer altındaki su kaynaklarının durumuyla ilgili. 13 yıllık bilgi ve bulgu var raporda. O kaynakları bankadaki para gibi düşünmek lazım. Sıkıştığında hesabı açıp para çekmek kolay. Ama hesapta ne kadar para kaldığını kontrol etmezsen ve aldığın kadarını yerine koymazsan, hesabın bir süre sonra boşalması kaçınılmaz. Bu bağlamda, uyduların geçen aylarda açıkladığı bulguları dikkat çekici. Arap Yarımadası‘ndan Hindistan’ın kuzeyine hatta ABD’ye her yer kuruyor... Dünyanın 37 büyük yer altı su kaynağının 11’i, doğanın onları yenilemesine fırsat verilmeyecek hızda kullanılıyor. Üstelik uyarı çarpıcı. Bu yer altı su kaynakları 2 milyar kişinin ana temiz su kaynağı...
GRACE Fırat ve Dicle’yi de gözetledi
Türkiye de kurumadan nasibini alıyor. NASA uyduları Fırat ve Dicle Nehirleri’yle ilgili Şubat 2013’te rapor yayınladı. Buna göre iki nehrin havzalarında 2003’ten bu yana çok büyük oranda su kaybı var. Bu iki akarsuyun Türkiye, Suriye, Irak ve İran sınırları içinde yer alan ortak havzasında 2003-2010 arasında 144 km küp temiz su azaldı. İsrail’deki Lut Gölü kadar bir alan demek bu, az buz değil. Öyle ki bu kayıp hızı Hindistan’dan sonra dünyada en hızlı kaybın yaşandığı alan. Kaybın nedenlerini de sundu araştırmacılar. Buna göre 144 km küplük kaybın 90 km küpünün nedeni yer altı sularının aşırı tüketilmesi... Bu 100 milyon kişinin 1 yıllık su ihtiyacına denk gelen bir miktar!
Kaliforniya nasıl kurtulur hesapladı
GRACE’in verileriyle ilk kez önemli bir hesaplama da yapıldı. ABD-Kaliforniya’da süren kuraklığı bitirmek için ne kadar suya ihtiyaç olduğu... Bilim insanlarına göre bu rakam 42 km küp. Yani ABD’nin en büyük barajının bile 1.5 katı... 38 milyon nüfuslu Kaliforniya halkının 2.5 yılda tüketeceği su miktarı kadar... Bulgulara göre ABD’nin güney batısındaki yeraltı suları 1949 yılından bu yana en kötü durumda...
