Hayatımızın belirli dönemlerinde hepimizin hayır ile başı derde girmiştir. Öyleyse anlamlı hayırın sınırlarını tam olarak tanımlamak, çocuklara yapacağımız katkının da önünü açacak, onlarla aramızda kurduğumuz ilişkiyi olumlu etkileyecektir.
Hayır demek neden önemli bir yetenektir?
Hayır demek gerçekten de çok önemli bir yeterliliktir. Açık söylemek gerekirse, hayır diyemeyen, hayır dedikten sonra sürekli geri adım atmayı alışkanlık haline getiren, olur olmaz her şeye hayır diyen yaklaşımlar anlamlı ve sağlıklı değildir. Ancak, çocuk büyüme süreçlerinde, çevresindekilere “Hayır!” diyerek kişiliğinin ve egosunun sınırlarını çizmeye çalışır. Dolayısıyla, yerinde ve zamanında hayır demeyi öğrenen çocukların kişilik kaliteleri de yüksek olur.
Politik hayırların
Hayatın içindeki en temel sorumluluğumuz varolmak ve varlığımızı sürdürmektir. Bu açıdan, insanın en temel ihtiyaçlarından birinin ‘kendini güvende hissetmek’ olduğunu söyleyebiliriz. Sağlığımızı, varlığımızı, ekonomik gücümüzü, ilişkilerimizi korumak isteriz. Çevremize vereceğimiz tepkilerin, bu güvenlik alanımızı korumaya yönelik olması kaçınılmazdır. İnsan, doğası gereği bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde kar-zarar hesabı yapar. Karşılaştığımız herhangi bir olayda, güven alanımızı korumak adına yaptığımız bu kar-zarar hesabında, eğer zarar görme riski daha yüksek çıkarsa, tepkilerimizde bazı manipülasyonlara gidebiliriz. Hayır demek istememize rağmen, ya susar ya da kabul ediyor gibi görünürüz. Kimi zaman da tam tersini yapar; hayır demek gerekmese de hayır diyerek karşımızdaki ile ilişkimizi yönetmeye çalışırız. Gerçek ve profesyonel hayatta, bu tür manüpilatif tepkiler bir noktada kaçınılmazdır. Önemli olan, sürekli manipülatif hayırlar diyerek kendi gerçekliğimizi kaybetmemektir.
Otomatik hayırlar
Otomatik hayırlar, hayatımızın en zorlayıcı davranış kalıplarından biridir. Hem kendi hayatımızı hem de başkalarının hayatını oldukça olumsuz etkileyecek bir yaklaşımdır. Her şeye muhalefet etme davranışı bir tür iç çatışmanın yansımasıdır. Hiçbir görüşe katılmaz, herkesi eleştirir, kendi söylediklerini tartışmasız doğru kabul eder. Başkalarının görüşlerini aşağıda görerek, kendi görüşünü yüceltmiş olur.
Söylenemeyen hayırlar
Hayır diyemeden yaşamak, kendini terketmek gibi bir şeydir. Birçok durum karşısında, aslında hayır demek istememize rağmen bir türlü söyleyemeyiz. Politik hayır ile söylenemeyen hayır birbirine karıştırılmamalıdır. Politik hayırlarda gerçekten de bir risk vardır ve bu riski yaşamak istemezsiniz. Oysa, söylenemeyen hayırlarda, ortada belirgin bir risk yoktur. Hiçbir riski olmamasına rağmen, işyerimizde patronumuza, eşimize, yöneticimize, arkadaşımıza hayır diyemiyorsak, bir sorunla karşı karşıyayız demektir.
Doğal hayırlar
Dürüst ve gerçekçi bir gerekçeye dayanan, karşımızdakini incitme niyetinde olmayan hayırlar anlamlıdır. Doğal hayırlarda amaç, karşımızdakini yenmek ya da psikolojik bir şiddet uygulamak değil; kendi gerçeğimizi ortaya koymaktır.
Hayır denilebilecek zamanlar
Hayatımızın iki döneminde hayırlarımız artar: Anaokulu ve ergenlik dönemi. Bu dönemlerde artan hayırların, gelişimsel döneme ait olduğu için zaman içinde azalması beklenir. Eğer bir çocuk çoğu zaman hayır diyemiyorsa, bu özgüven eksikliğinin işareti olabilir. Bu yüzden, çocukların zaman zaman hayır demesi desteklenmeli, bu tip durumlar bir sorun olarak algılanmamalıdır.
