İnsanda, birçok beceri grubu ve türü vardır. Bu beceri gruplarından oluşan yetenek alanları her çocukta baskın ya da çekinik olarak bulunuyor. Dolayısıyla temel yetenek alanlarının bilinmesi ve çocukların becerileri ile ilgili analizler yapılarak bu haritaların anaokulundan başlayarak takip edilmesi gerekiyor.
Yeteneği, kısaca “yapabilme” olarak tanımlayabiliriz. Becerilerimizin hepsi bir anlamda yeteneğimizin göstergesidir. Birbiriyle ilişkili bir beceri grubunu ne kadar iyi yapabiliyorsak o kadar yetenekliyiz demektir. Bir enstrümanı çalma, şiir yazma, basket atma, matematik problemini çözme, sebep-sonuç ilişkileri kurma, uzun süre belirli bir faaliyete dikkatini verebilme… Bu ve benzeri eylemlerimizin hepsinin kodları yeteneklerimizde saklıdır. Bu beceri gruplarını yaşıtlarımızdan belirgin şekilde daha iyi düzeyde yapabiliyorsak, o zaman “üstün yetenek”li olmamız da söz konusu olabilir.
Beyinle ilgili araştırmalar, doğuştan hepimizin belirli yetenek alanlarına yatkın olduğumuzu ve bu yetenek alanlarımıza uygun eğitimler verildiğinde performansımızın üst düzeye çıkabildiğini gösteriyor. O halde, diyebiliriz ki, anne-babaların ve öğretmenlerin en önemli sorumluluklarından biri, çocukların yetenek alanlarını olabildiğince erken yaşta fark etmek, yetenek analizlerini yaptırmak ve çocukları bu yetenek alanlarına göre yönlendirerek gelişme fırsatı sunmak.
Yetenek haritası ne demek?
İnsanda, birçok beceri grubu ve türü vardır. Bu beceri gruplarından oluşan yetenek alanları her çocukta baskın ya da çekinik olarak bulunuyor. Yetenek alanlarımızın birbiriyle karşılaştırılarak baskınlık düzeylerinin belirlenmesi ile çocukların yetenek haritalarını çıkarmak mümkün. Bu kapsamda, temel yetenek alanlarının bilinmesi ve çocukların becerileri ile ilgili analizler yapılarak bu haritaların anaokulundan başlayarak takip edilmesi gerekiyor.
Yetenek alanlarımız hangileri?
Yeteneklerle ilgili en bilinen teorik modellerden birisi HowardGardner’in “Çoklu ZekaYaklaşımı”dır.
Teoride, her ne kadar “zeka” kavramından söz edilse de, bu kavramla kastedileni “yetenek” olarak tanımlamak daha doğrudur. Teoriye göre her insanda doğuştan gelen sekiz temel yetenek bulunuyor.
- Sözel-Dil Yeteneği: Dili kavrama, etkin kullanma, dil oyunları oynayabilme becerilerini içerir.
- Matematik-Mantık Yeteneği: Olaylar arası ilişkiler kurabilme, çıkarım yapabilme, mantıksal düşünme becerilerini içerir.
- Görsel-Uzamsal Yetenek: Görsel uyarıcıları algılama, gördüklerini kolay ve ayrıntılı olarak hatırlama gücünü içerir.
- Müzikal-İşitsel Yetenek: Duyma, duyduklarını kaydetme ve hatırlama, duyduklarını organize edebilme, şarkı öğrenme ve söyleme, doğru ritm algısına sahip olma becerilerini içerir.
- Sosyal-Kişilerarası İlişki Yeteneği: İnsanlarla etkili şekilde iletişim kurabilme, kendini ifade edebilme ve ikna etme becerilerini içerir.
- Kişisel-Özedönük Yetenek: Kendini tanıma, kendine yetebilme, özgüven sahibi olma, karar verebilme, iç motivasyona sahip olma becerilerini içerir.
- Bedensel-Kinestetik Yetenek: Belirli hareketleri öğrenebilme, hareketleri koordine edebilme, bedeni ile çevresi arasında ilişki, sportif becerilere sahip olma kurma becerilerini içerir.
- Doğa Yeteneği: Doğa olaylarını algılama ve açıklayabilme, doğa ile iç içe olma, doğa olayları üzerinde derin düşünceye sahip olma becerilerini içerir.
Anne-babaların sorumlulukları nedir?
Sınav baskısının yoğun yaşandığı ülkemizde, çocukların yetenekleri oldukça ihmal ediliyor. Oysa, bir ülke için en büyük sermaye insan yeteneğidir. Bu düşünceden hareketle, ebeveynlerin ve eğitimcilerin, adeta yetenek kaşifi olmaları gerekir. Eğitimin en temel sorumluluklarından biri de yetenekleri keşfetmektir. Anaokulundan itibaren yapılacak gözlemler, profesyonel testlerle yetenekler keşfedilmeli ve okul ortamlarında da yetenek geliştirmeye yönelik özel programlar uygulanmalı.
Yetenek keşfine güzel bir örnek: KARYAP Projesi
Kartal Milli Eğitim Müdürlüğü’nün destekleriyle, Türkiye’de bir ilk gerçekleştirilmiş ve Kartal İlçesi’nde KARYAP (Kartal Yetenek Haritası ve Akademisi Projesi) ile anaokulundan liseye kadar yaklaşık 30 bin öğrencinin yetenek haritaları çıkarıldı. Projenin fikir sahibi ve akademik danışmanı olarak iki yıldır sürdürülen projede büyük emekler olduğunu söylemeliyim. Yapılan çalışmalarla bütün çocukların baskın yetenek alanları tespit edilmiş ve bu yeteneklerine uygun eğitim alma imkanları geliştirilmiştir.
Haberin Devamı
