Yabancı yabancılaştı!
Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin üretimden aldıkları paydaki düşüş TÜİK verilerine de yansıdı. İmalat sanayiinde yabancı kontrol oranı 2009’da yüzde 15.4’lere kadar çıkmıştı. Son olarak yüzde 13.4 olarak belirlendi.
Türkiye’de faaliyet gösteren girişimlerde yabancı kontrol oranı 2013 yılında yüzde 13.4 olarak gerçekleşti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2013 yılına ilişkin “Yabancı Kontrollü Girişim İstatistiklerini” açıkladı. Buna göre, üretim değeri açısından 2013 Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinin (YSHİ) tam sayım kapsamındaki girişimlerde Yabancı Kontrol Oranı (YKO) yüzde 13.4 oldu. 2012 yılında yüzde 13.6 düzeyinde olan bu oran 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla yüzde 14.4, yüzde 14.3, yüzde 14.1, yüzde 15.4, yüzde 14.7 ve yüzde 14.1 seviyesinde bulunuyordu.
En yüksek oran tütünde
Tam sayım kapsamındaki girişimlerde 2013 yılında gerçekleştirilen toplam üretimin yüzde 2.3’ü Almanya’nın, yüzde 1.8’i ABD’nin ve yüzde 1.5’i Fransa’nın kontrolünde oldu. İmalat sanayindeki alt sektörlere bakıldığında en yüksek YKO yüzde 89.3 ile “Tütün ürünleri imalatı” sektöründe görüldü. İkinci sırada yüzde 45 ile “Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler imalatı” sektörü, üçüncü sırada yüzde 42.4 ile “Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı” sektörü yer aldı.
2014 verileri daha da kötü
İmalat sanayinde girişimlerin faaliyet gösterdikleri grupların teknoloji düzeylerine bakıldığında, yabancı kontrollü üretimin yüzde 57.9 ile orta-yüksek teknolojili grupta yoğunlaştığı belirlendi. Yüksek teknolojili grup yüzde 4.7, orta-düşük teknolojili grup yüzde 19.6, düşük teknolojili grup yüzde 17.9 paya sahip oldu.
TÜİK verileri 2 yıl gecikmeli açıklanıyor. Yabancı kontrollü üretimdeki kaybın 2013 yılından sonra 2014’te de artarak devam ettiği tahmin ediliyor. Bu tahminde en güçlü veri ise geçen hafta içinde açıklanan İSO 500 rakamları. İSO 500 listesinde yabancı sermayeli şirket sayısı 2013’e göre 9 düşmüş ve 126 olarak açıklanmıştı. Yabancı sermayeli şirket sayısı İSO 500 listesinde 2009 yılında 153’e kadar çıkmıştı. Listenin açıklandığı toplantıda konuşan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan da duruma dikkat çekmiş ve “2005 yılındaki İSO 500 listesinde 136 yabancı sermayeli şirket vardı. Bu sayı 2009’da 153’e kadar çıktıktan sonra her yıl kademeli olarak düşüyor. Son olarak 126’ya indi. Yabancı sermayeli şirket sayısındaki düşüş, Türkiye’den çıkış sebepleri dikkatle araştırılmalı ve nedenleri bulunmalı” demişti.
Bankacılık listede yok
Yabancı kontrollü girişim, yurtiçinde faaliyet gösteren ancak doğrudan veya dolaylı yurtdışında yerleşik bir birim tarafından kontrol edilen girişim olarak tanımlanıyor. Çalışmanın kapsamını, 2013 YSHİ araştırmasının tam sayım kapsamındaki 114 bin 383 girişim oluşturuyor. Bu girişimler, 2013 YSHİ kapsamındaki tüm girişimlere ait üretim değerinin yüzde 80’den fazlasına sahip ve 2 bin 364’ü yabancı kontrolünde bulunuyor.
TÜİK verileri açıklarken, sadece üretimi olan imalat sanayiini dikkate alıyor. Bu kapsama başta finans olmak üzere bazı sektörler girmiyor. Bankacılıkta da son dönemde yabancıların çıkışı tartışılıyordu. HSBC’nin Türkiye birimini kapatacak olması bu tartışmaları alevlendiren en sıcak gelişme olarak duruyor.
