Vergi indirimini ödemeyen işverene yaptırım unutuldu

Maliye Bakanlığı’nın hazırladığı “vergi iadesi” sistemini kaldırarak yerine “asgari geçim indirimi” getiren düzenleme, “çalışanın ücretine yansıyacak mı?” tartışması yarattı. Meclis’e sunulan tasarıda vergiden muaf tutulacak miktar, asgari ücretin yüzde 50’si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eş için yüzde 10’u ve ilk iki çocuk için yüzde 7.5’i ve diğerleri için yüzde 5’i olarak öngörüldü. Gelir İdaresi Başkanı Osman Arıoğlu da yeni sistemle “7 çocuklu bir ücretlinin asgari ücretinin tamamen vergi dışı olduğunu” söyledi.

ÇOCUKLULAR İŞE ALINIR
Ancak vergi iadesi sisteminde topladığı fişlerin karşılığını ücretiyle birlikte nakit alan çalışanın yeni düzende sağlanan vergi indirimini nakit olarak alıp alamayacağı tartışma konusu oldu. Yasa tasarısında, işverenin vergi indiriminden sağlayacağı tutarı çalışana ödemesi için bir önlem yer almaması bu tartışmayı güçlendiriyor. Tasarıda, bu parayı çalışana ödemeyen işverenle ilgili bir yaptırım bulunmuyor, böylece ödemenin işverenin keyfiyetine kalacağı ileri sürülüyor. Bu nedenle uygulama konusunda Maliye Bakanlığı da “Vergi iadesini çalışanların eline sayan işveren, yeni düzende sağlanan vergi indirimini çalışana öder mi?” sorusuyla karşı karşıya kaldı.

Çoğu iş sözleşmelerinde, vergilerde meydana gelen değişikliklerin çalışana yansımayacağı yazılıyor, ödenecek net ücret belirleniyor. Böylece vergilerdeki artış yansımadığı gibi azalma da yansımıyor. Bu nedenle vergi iadesinin yerine geçecek olan asgari geçim indiriminin ayrı bir kalem olarak, ücretlere eklenerek ödenmesi pek mümkün görünmüyor.

Yeni sistemde de ilk iki çocuk için yüzde 7.5, diğer çocuklar için yüzde 5 oranında indirim öngörüldüğünden işverinin çok çocuklu çalışanı tercih edeceği yorumları yapılıyor. Yeni sistemin uygulamada işverene yarayacağı öngörüsüne göre işverenler “çok çocuklu çalışan” istihdam etmek konusunda istekli olacak, çok çocuk sahibi olmayı, vergi avantajını ücretinde hissetmeyen çalışan yerine, işveren destekleyecek.

Sıfır vergi için 7 çocuğa gerek yok, 4 yetiyor
Gazİ Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Vergi Uzmanı Şükrü Kızılot, halen Türkiye’de özel sektörde çalışanların işverenlerle “net ücret üzerinden” anlaştığını belirterek şu yorumu yapıyor: “İşveren çalışanın tüm vergi ve sigorta pirimini üstleniyor. Çalışan her ay eline net ücretini alıyor. Yeni durumda da çalışan bunu talep ettiğinde işveren ’kardeşim senin vergi pirimini ben cebimden ödüyorum’ demez mi? Üstelik işsizlik oranının bu kadar yüksek olduğu bir ülkede çalışanların işverenle pazarlık şansı olur mu” diye konuştu.

Bu arada Kızılot, asgari geçim indirimi hesabında 7 çocuk için değil, 4 çocuk için verginin sıfırlandığını da belirtti. Kızılot, “Brüt ücretin yüzde 14’ü SSK primi, yüzde 1’i işsizlik fonu. Yani yüzde 15’i SSK mevzuatıyla ilgili. Kalan yüzde 85’i vergide indirime konu olacak tutar. Buna göre yüzde 50 çalışanın kendisi için yüzde 10’u da eşi için indirilirse, 4 çocukta vergi sıfırlanıyor. 4 çocuktan sonraki çocukların bir faydası yok” diye konuştu.

‘Çalışanlar patronundan istesin’
Çalışanların kaygısıyla ilgili soruların kendisine de geldiğini belirten Gelir İdaresi Başkanı Osman Arıoğlu ödemenin yapılması konusunda çalışanlara çok iş düştüğünü söyledi. Arıoğlu, “İşveren, çalışanı adına yatırdığı vergiden indirim yapacak. İşverenle çalışan arasındaki sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, bu tutarı çalışanın ücretine yansıtmak zorunda. Ama işveren, net ücret üzerinden çalıştırdığı kişiye bu ücreti ödemeyebilir. Burada iş çalışana kalıyor. Çalışan işvereninden bu tutarı istemeli” diye konuştu. Arıoğlu, “Ancak işveren bunu yansıtmazsa yasada herhangi bir önleyici mekanizma yok” yorumu karşısında “Çalışan bunu istesin” dedi.

Öte yandan hangi çalışanın halen çalıştığı işverene böyle bir durumda baskı yapabileceği ya da en kötü durumda dava açabileceği ise tartışma konusu. Bazı üst düzey Maliye Bakanlığı bürokratları, durumu “Asıl pandomim yasa uygulamaya girince kopacak” diye özetledi.

Maaşım 68.5 YTL artsın diye çok çocuk yapılır mı?
Hükümetİn vergi iadesi yerine getirdiği asgari geçim indirimi kalabalık ailere vergi avantajı getiriyor. Meclis’ten geçen tasarıya göre 7 çocuklu bir aile için asgari ücret vergi dışı bırakılıyor. ’Çok çocuk sahibi olmayı özendiriyor’ denilerek eleştirilen tasarı bu haliyle kabul edilirse eşini çalıştırmayıp, 7 çocuk sahibi asgari ücretli, vergi ödemekten kurtulacak.

Asgari ücretli çalışanın, bu uygulamadan yararlanması için resmi nikah şartı aranacak. Çocukların da anne-babası ile birlikte oturması ve 18 yaşına gelmemiş olması gerekiyor. Eğitimini sürdüren çocuklar için sağlanan kolaylıkta ise yaş sınırı 25’e çıkarılıyor.

* Asgari geçim indirimi, 1 Ocak 2008’den itibaren elde edilen gelirler için geçerli olacak.

* Bugünkü asgari ücret üzerinden yıllık 380 YTL vergi iadesi alan bir çalışana, asgari geçim indirimi ile yıllık 477 YTL katkıda bulunulacak.

* Eşi çalışmayan işçi ve memurlara ayrıca brüt asgari ücretin yüzde 10’u indirim var. Böylece aylık ücret 47.79 YTL daha artacak. 2 çocukla sınırlı olmak üzere de çocuk başına yüzde 7.5 oranında indirim sağlanıyor. Yani bir çocuklu asgari ücretlinin aylık geliri 53.76 YTL iken, 2 çocuklunun ise 59.74 YTL’ye yükseliyor.

* İkiden fazla her çocuk başına da indirim yüzde 5 oranında uygulanacak. Böylece 3 çocuklunun indirimi 63.72 YTL, 4 çoçuklunun 67.70 YTL, 5 çocuklunun ise 68.50 YTL artmış olacak.

* Asgari 7 çocuğa sahip asgari ücretlinin gelirinin tamamı vergi dışı kalacak. SSK primi düşüldüğünden aylık ücret artışı 68.50 YTL’de kalmış olacak.

* Asgari Ücretlilerin ödeyecekleri gelir vergisi tutarının belirlenmesinde de asgari geçim indirimi uygulanacak.