Vekil hesabı karıştı

İllerin çıkaracağı milletvekili sayılarının hesaplamasına ilişkin 2009 yılında yapılan değişikliği AYM iptal etti. Uzmanların yaptığı ilk hesaplara göre Bayburt, Karaman ve Kırklareli birer vekil kaybederken, Elazığ, K.Maraş ve Kırıkkale ise birer vekil kazandı

Anayasa Mahkemesi, CHP’nin yaptığı başvuruyu kabul ederek, nüfus oranlamasına göre yapılan hesapta 2 milletvekili çıkarmaya nüfusu yetmeyen küçük illere doğrudan ikinci milletvekilliğinin verilmesine ilişkin düzenlemeyi iptal etti. Kararın gerekçesinin yazımının tamamlanmak üzere olduğu ve Haziran ayında yapılması öngörülen milletvekili seçimlerinde uygulanacağı belirtildi. Yapılan yeni hesaba göre Elazığ, Kırıkkale ve K.Maraş birer vekil kazanırken Bayburt, Karaman ve Kırklareli ise birer vekil kaybetti. Buna göre Bayburt bir milletvekili çıkaran tek il olacak.


CHP iptalini istedi

CHP, 2009 yılında Milletvekili Seçim Kanunu’nun illerin çıkaracağı milletvekili sayılarının nasıl hesaplanacağını düzenleyen 4. maddesine eklenen bir hükmün yürütmesinin durdurulması ve iptalini istedi.

Başvuruyu görüşen AYM talebi kabul ederek, küçük illere en az 2 milletvekilliği verilmesini öngören düzenlemeyi iptal etti. 2009’da yapılan değişiklikten önce yapılan hesaplamada, illerin çıkaracağı milletvekili sayısı hesaplanırken sadece illerin nüfusu baz alınıyordu. Bundan önce yapılan seçimlerde küçük illerin nüfusu da en az 2 milletvekili çıkarmaya yetiyordu. Ancak Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne geçildikten sonra ortaya çıkan nüfus verilerine göre bazı illerin 1 milletvekili çıkarması olasılığı ortaya çıktı. Bu yüzden 2009 yılında yapılan değişiklikle, nüfusları yetmese de her ile en az 2 vekillik verilmesi yasa metnine konuldu. CHP bu hesaplamanın Anayasa’daki “eşit oy” ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle AYM’de dava açtı.

AYM geçen hafta yaptığı toplantıda düzenlemeyi oybirliğiyle iptal etti. Mahkeme, düzenlemenin, “Tek milletvekili ile temsil edilmesi halinde ve bu milletvekilinin ölümü ya da istifası durumunda, o ilin TBMM’de temsil edilemez hale geleceği” yönündeki gerekçesini Anayasa’ya aykırı buldu.
Mahkeme, bu nedenle, bir ile nüfusu yetmemesine rağmen fazladan milletvekili ile temsil edilme hakkı tanınamayacağına hükmetti. Mahkeme, bu yöntemin uygulanması halinde, fazla nüfusa sahip illerin, nüfus oranına göre hak etmesine rağmen daha az milletvekili ile temsil edilmek zorunda kalınacağını, bunun da temsilde adalet ilkesine aykırı olduğu ifade edildi.

3 il kazandı, 3 il kaybetti

AYM’nin iptal kararına göre uzmanlarca yapılan ilk hesaplamalara göre, 2 milletvekili çıkaran Bayburt artık tek milletvekili çıkaracak. Karaman’ın çıkardığı vekil sayısı ise 3’ten 2’ye düşecek. 4 vekil çıkaran Kırklareli ise artık 3 vekil çıkaracak. 7 vekil çıkaran K. Maraş yeni hesapla 8, 4 vekil çıkaran Elazığ 5, 2 vekil çıkaran Kırıkkale ise 3 vekil çıkaracak.


Hesaplama nasıl yapılacak?

AYM’nin kararıyla 2009’dan önceki hesaplama sistemine dönüldü. Vekil sayısı şöyle hesaplanacak:

* 81 milletvekilliği her ile birer milletvekili olmak üzere illere dağıtılacak.

* Kalan 469 milletvekilliği Türkiye nüfusuna bölünecek. 31 Aralık 2010 tarihi itibarıyla Türkiye nüfusu 73 milyon 722 bin 988 kişi olduğu için çıkan rakam 157 bin 191 olacak. Her ilin nüfusu bu sayıya bölünecek ve her ile dağıtılan birer milletvekilliği dışında ayrıca çıkaracağı milletvekili sayısı tespit edilecek.

* Nüfusu milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerin nüfusları ile artık nüfus bırakan illerin artık nüfusları büyüklüklerine göre sıraya konularak, ilk iki hesapta iller arasında bölüştürülmemiş milletvekillikleri bu sıraya göre dağıtılacak.

İptal edilen düzenlemede ise iki milletvekili çıkarmaya yetmeyen iller, artık nüfus sıralamasında da milletvekili sayısını ikiye çıkaramazsa, önce iki milletvekili çıkaramayan illere ikinci milletvekili verilmesi öngörülüyordu.

AYM’nin iptal kararına rağmen, nüfusu az olan iller için kanunda hala bir avantaj bulunuyor. Her ile birer vekil dağıtıldıktan sonra kalan milletvekilleri, nüfusa oranla dağıtılıyor. Bu dağıtım sırasında hiç vekillik almayan iller, kalan milletvekillerinin dağıtımında, diğer illerin artık nüfuslarıyla birlikte hasaba katılıyor. Bu avantaj devam ettiği için sadece Bayburt’un vekil sayısı 1’e düştü.

SİYASİLERİN TEPKİSİ

MHP olarak bu kanuna olumlu oy vermiştik

MHP Genel Başkan Yardımcısı Faruk Bal: Nüfus sayısı itibariyle bir milletvekili çıkarılabilecek yerlere ikinci bir milletvekilliği kontenjanı verilerek o ilde farklı siyasi görüşü benimseyen seçmenlere TBMM’de temsil edilebilme yolu açılmıştı. Bu Bayburt’tan örnek verilerek ifade edilmişti. Bu kanun Anayasa Komisyonu’nda değerlendirilirken, milletvekilleri il bazında dağıtıldığı için nüfusu düşük olan illerde farklı siyasi görüşlere mensup seçmenlerin Meclis’te temsil edibebilmesine imkan sağlamak üzere, ikinci bir milletvekili kontenjanı sağlanmıştı.

Dolasıyla bu kanun ile Anayasa’daki temsilde adalet kavramı dediğimiz hükme dayanılarak seçmenlerin tek bir siyasi partiye mahkum olmalarını engellemek amacıyla çoğulculuğu ve demokratik bir değer olarak ön plana çıkarılmıştı. Bu yönleri itibariyle MHP bu kanuna komisyonda ve Genel Kurul’da olumlu oy vermişti. Şimdi Anayasa Mahkemesi’nin gerekçesini bilmiyoruz. Anayasa Mahkemesi’nin bu kanunun zaten özü itibariyle temsilde adaleti sağlamak için bu hükmü getirdiğini ihmal ettiğini, değerlendirmediğini düşünüyoruz.

Şu anda kime yarar bilemeyiz

Ak Parti Grup Başkanvekili Bekir Bozdağ: Anayasa Mahkemesi’nin iptalinin ardından yeni düzenlemenin kime yarayacağıyla ilgili soruyu, “Bunu şu anda değerlendirme imkanımız yok. Kime yarayacağı konusuyla ilgili şimdiden birşey söylemek mümkün değil. Her şey YSK’nın açıklamasından sonra ortaya çıkar. YSK’nın kullandığı belli bir hesaplama yöntemi var ve ona göre hangi illerin milletvekili sayısında değişim olacağına karar veriyor. Muhtemeldir ‘Artık nüfus’lara göre olacak. Milletvekili sayısı dağıtıldıktan sonra artan bir nüfus kalıyor. Bu nüfus en yüksek olana dağıtılıyor. Şuanda diyelim ki bu iptal nedeniyle bir yerde milletvekili sayısında düşüş olursa hangi ilde artış olacağına YSK karar verir. Bu nedenle bu açıklamadan önce birşey söyleme imkanımız yok. Onun bilgisi YSK’da. Bozdağ, “En yüksek oyu alan partisiniz. Yeni düzenlemenin size yarayacağını düşünüyor musunuz?” sorusuna şu yanıtı verdi: “Bilemem. YSK hangi illerin arttığını, hangisinin azalacağını açıklamadı. Şu an değerlendirme imkanı yok.”