Uzaydaki yaşamın kanıtı: SU

Dünyadan 55 milyon km uzaktaki esrarengiz Kızıl Gezegen’de ilk kez sıvı su kütlesi bulundu. Daha önce yapılan araştırmalar, gezegen yüzeyinde aralıklı su kütleleri olduğuna dair kanıtlar olduğunu gösteriyordu. Ama bu son keşif, Mars’taki su kütlesinin kalıcı olduğuna dair ilk veri. Mars’ta bulunan su kütlesi, buzun altında yaklaşık 20 kilometrelik bir alanda yer alıyor. Uzay bilimcilerin bu keşfiyle Mars’ta daha fazla su bulunabileceği ve hatta hayat olabileceği ihtimali kuvvetlendi. İtalyan araştırmacılar, bu keşfi Roma’da düzenledikleri bir basın toplantısında duyurdu. Araştırma ayrıca ABD’nin Science adlı dergisinde yayımlandı. Peki bu keşif ne anlama geliyor? Mars’ta hayatın izi mi bulundu?

Tuzlar suyun donmasını engelliyor

Göl, Mars’ın buzla kaplı güney kutbunun 1.6 kilometre altında ve 20 kilometre genişliğinde. Yeryüzünde, yer altındaki buz gölleri -13°C’ye kadar düşük sıcaklıklarda bulunuyor. Antarktika’da buz altındaki göllerde suyun donma noktası, sudaki tuz oranıyla değişim gösteriyor. Mars’ta ki sodyum, magnezyum ve kalsiyum tuzları suyun donma noktasını -74°C’ye kadar düşürebiliyor. Mars yüzeyinde bol miktarda bulunan perklorat adlı tuz, suyun sıvı halde kalmasında büyük bir rol oynuyor. Dolayısıyla, Mars’ın güney kutup kapağının altında çok tuzlu bir gölün bulunması fiziksel olarak mümkün oluyor.

15 yıldır yörüngede araştırma yapıyordu

Göl, Avrupa Uzay Ajansı’nın Mars Express görevinde kullandığı MARSIS radarı tarafından keşfedildi. 15 yıldır Mars’ın yörüngesinde bulunan cihaz, güney kutup bölgesinde parlak bir radar yansıması buldu. Cihaz, gezegene radyo dalgaları yolluyor. Bu dalgalar, çarptığı her hangi bir materyalden sonra cihaza geri dönüyor. MARSIS, dalgaların yankılarını ölçerek bilim adamlarının yeraltı yüzeyinin bileşimini deşifre etmesini sağlıyor. Keşfi yapan ekipte yer alan Roma Tre Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Sebastian Lauro, “Suyu bulduğumuz yerde iki yankı tespit ettik, biri yüzeyden diğeri tabandan. Hangi bölgeden daha güçlü bir yankı geldiğini tespit etmek bizim için çok önemli. Çünkü yankıların her biri farklı güçte oluyor. Yankıların gücünden yüzeyin ya da altının nasıl bir maddeden oluştuğunu tespit ediyoruz. Bölgelerdeki farklılıkları anlıyoruz” dedi. Yeryüzünde, Antarktika’daki kalın buz tabakalarının altındaki gölleri ve diğer su kütlelerini tespit etmek için de aynı yöntem kullanıldı.

Radyasyon büyük engel

Suyun donmaması, bir yaşam oluşturmak için elverişli bir ortam demek. Mars, zayıf atmosferi ve manyetik kalkan yoksunluğu sebebiyle sürekli güneşten radyasyon alıyor. Bu sebeple Mars’a gönderilmesi düşünülen astronotlar için mağaralarla ya da Mars toprağından oluşturulacak bloklardan iglo benzeri korunaklı kolonilerle radyasyondan koruma alternatifleri düşünülüyor. Söz konusu bu göl, toprağın altında olduğu için radyasyondan kısmen korunuyor. Bu, yaşam için ekstra bir avantaj.

Koşullar hayat için çok zorlu

Dr. Sebastian Lauro, “Eğer sıvı halde su varsa hayat vardır. Keşfimiz bu anlamda çok heyecan verici. Biliyorsunuz Mars’ta yaşamı anlayabilmek için, benzer koşullara sahip olduğu için, Antarktika’da buzda araştırmalar yapılıyor. Mesela orada mikroorganizmaların yaşadığı tespit edildi. Mars’ta bu mümkün mü henüz teyit edemiyoruz. Çünkü sıcaklık çok düşük, -60 civarında. Koşullar hayat için çok zorlu. Fakat bazı bakterilerin bu sıcaklıkta yaşayabileceğini de tahmin ediyoruz. Bu nedenle kesin bir şey söylemek doğru değil” dedi.

Mars’ta bulunan su kronolojisi

- 1971 yılında Mars’a yollanan Mariner 9 uydusu, suyun geçtiği kuru nehir yatakları ve bir kanyon sistemine dair ilk kanıtı ortaya koydu.

- 1996 yılında yollanan Mars Küresel Araştırma uydusu mineral araştırması yaparak suyun varlığı veya yokluğu hakkında bilgi topluyordu. Bu sayede, Nanedi Valles ve Nirgal Vallis adı verdikleri su kanalları buldu.

- 2008 yılında Mars’ın yüzeyine inen Phoenix adlı uzay aracı, Mars’ın kuezyinde yüksek miktarda donmuş buz kütlelerinin varlığını kanıtladı. Aynı yol gönderilen Oddysey aracı sığ yüzeyin altındaki su dağıtımını haritalandırdı.

- Fırlatımından 1 yıl sonra, Aralık 2012’de Curiosity robotu, Mars topraklarındaki su molekülleri, kükürt ve klorin varlığını gösteren ilk kapsamlı toprak analizini gerçekleştirdiğini bildirdi.

Mars’a gidenler taptaze su içecek!

Mars’ta su bulunmasıyla Kızıl Gezegen’in keşfinde yeni bir dönemin açıldığını söylemek çok çekici geliyor. Mars’a adım atan ilk insanların bu tuzlu su akıntılarından birinin dibine yerleşeceğini ve bundan taptaze içme suyu üreteceğini düşünebiliriz. Hatta belki de mikroplara ev sahipliği yapma ihtimali olan nemli Mars kuytularında yaşam da bulacaklar. Fakat gerçeklik temkinli olmayı gerektiriyor. Akan su bulmak yaşam bulmakla aynı şey değil. Şimdilik bilim insanları suyun nereden geldiğini veya bu sızan suyun kimyasının yaşamı desteklemeye elverişli olup olmadığını bilmiyor. Ve ne yazık ki bu gizemleri çözmek için oraya gitmemiz de epey vakit alacak gibi duruyor.

“Hemen şimdi bir uzay aracını tertemiz yapıp Mars’a bir yüzey aracı göndermek çok kolay değil,” diyor Caltech’te gezegen jeoloğu olan Bethany Ehlmann. Ehlmann’ın bahsettiği temizlik, Dünya’dan uzay araçlarıyla Mars’a ulaşıp Kızıl Gezegen’in yüzeyine bulaşmasından endişe edilen mikroplara karşı yapılacak bir temizlik. Ancak tabii ki heyecanlanmak için de nedenler var. “Bu mevsimsel sızıntılar dünya dışı yaşam arayışında bakılabilecek en iyi yer muhtemelen,” diyor Ehlmann.

Kaynaklar: National Gheographic, New York Times Science Magazine, Wired Magazine