Gündemde seçim varsa kimse izlenecek filmden, okunacak kitaptan ya da toplumsal alışkanlıklardan bahsetmek veya onları okumak istemez gazetede.
Kelime anlamında da anlaşılacağı gibi halkın belli bir süre için kendini yönetecek vekillerini seçmek üzere oy kullanmasına seçim diyoruz. Bunu da gizli oy, açık sayım ilkesin e göre yapıyoruz. Böylece yönetim hakkı; duruma göre tek, duruma göre birden çok partiye veriliyor. Biz de ilkokulda bize öğretilen ilk tanım olan, halkın kendi seçtiği kişilerle kendi kendini yönetmesi, sistemiyle kendimizi yönetiyoruz.
Güzel bir senkronizasyon var ifadede ama içeriği, uygulanışı, hazırlık süreci çok karışık ve maalesef çok sancılı, bir o kadar da koşturmacalı bir süreci anlatıyor bize bu tanıma ulaşmak için geçtiğimiz dönem…
Bizde ilk Meclis, 69 Müslüman ve 46 Gayrimüslim olmak üzere toplam 115 milletvekili ile Dolmabahçe Sarayı büyük salonunda yapılan törenle açılmış. Meclis-i Mebusan daha sonra, bundan tam 139 yıl önce,1876’da Birinci Meşrutiyete bırakmış. O zaman elbette bu meşrutiyetin “birinci” olacağı öngörülmemişti. Öyle ya, koskoca mutlakiyet rejimine kendi isteğinizle ve özgür iradenizle son verip işin içine meclisi de sokacaksınız. Tam yepyeni bir sisteme ayak uydurduk, aydınlandık, bundan sonra imparatorlukta işler çok daha adil yürüyecek derken geri adım atacağınızı asla düşünmezsiniz.
Osmanlı Devleti 23 Aralık 1876 tarihinde Meşrutiyetin ilanı ile ilk kez resmi parlementer sisteme geçmişti. Yürürlüğe konan Kanun-i Esasi adlı anayasa ile Meclis-i Umumi adlı iki ayrı gruptan bir meclis kuruldu. Meclislerden birinin üyelerini padişahın seçiyordu ve bu üyelik ömür boyu sürüyordu, diğeri üyelerinin halk tarafından seçileceği Heyet-i Mebusan adı verilen gruptu.
Elbette sadece erkekler mebus olabiliyordu ve bunun için de Osmanlı vatandaşı olmak, emlak sahibi olmak ve yirmi beş yaşını doldurmuş olmak şartı getirilmişti. İstanbul dışında olan her yer o zaman taşraydı. Oralarda mebus olabilmek için idari heyete üye olmak gerekiyordu. İstanbul’da seçmen olmak için, bu şart yoktu. En az iki yıl, İstanbul’da ikamet etmiş olmak yeterliydi.
İnsanların toplum içinde nasıl tanındıklarının önemi çok büyüktü mebus olabilmek için… Çalışkan, dürüst, güvenilir olmak, hiçbir şekilde siyasi bir suçtan dolayı mahkum edilmemiş olmak en önemli şartların başında geliyordu.
19 Mart 1877 tarihimizde önemli bir dönüm noktasıdır. Yabancı basın ve konuklarında dahil olduğu bir toplantıda, top atışlarıyla dünyaya ilan edilen yeni rejim, çok uzun ömürlü olmayacaktır. İki dönem iş başında olan meclis, yakaladığı uyumu çok kısa süre içinde kaybetmiş ve aralarında gruplaşmalar yaşanmaya başlamıştır.
2. Abdülhamit dönemi; edebiyatın tamamen içe döndüğü, Tanzimat’la başlayan batılı anlamda tiyatro geleneğinin neredeyse tamamen kaybolduğu ,baskı ve sansürün alışkanlık haline geldiği bir dönem olarak tarihe geçerken, haklarının kısıtlanmasından rahatsızlık duyan padişah, Rusların Yeşiköy sınırlarına geldiğini haber alır almaz, bu tehlikeyi bahane ederek Kanuni Esasi’nin kendisine verdiği yetkiye dayanarak meclisi süresiz tatil etmişti.
1878’de tatil edilen meclis 2. Meşrutiyete kadar açılmayacak ve seçimlerimizde yeni kırılma noktası 1908 olarak tarihe geçecekti. İlki böyleydi. Bakalım yenisi nasıl olacak?
Seçmek güzel bir iş… Kişilerin özgür iradelerini katlayıp bir zarfa koyarak, gizliden biriktirip topluca açığa çıkardıkları bir teknik… Yeni seçim; vatanımıza, milletimize hayırlı olsun
