Namazlar nasıl cem edilir?

Soru: Namazları cem etmek diye bir şey duydum. Bu doğru mu? Eğer doğruysa şartları nelerdir? (Deniz Dartay)

Cevap: Öğleyle ikindi, akşamla yatsı namazları cem edilebilir. Yani birlikte kılınabilir. Peygamberimiz, yolculuk esnasında böyle yaptığı gibi zaman zaman normal durumlarda da yapmıştır. Bugün de yolculukta ve önemli işler dolayısıyla anılan iki vakit namazları cem edilerek kılınabilir. Öğlenin vakti içinde önce öğleyi ardından bir kametle ikindiyi kılmaya takdim cemi, ikindinin vakti içinde de önce öğleyi ardından da bir kametle ikindiyi kılmaya da tehir cemi denilir. Aynı şey akşamla yatsı namazları için de geçerlidir.

İkindi namazından sonra nafile namaz kılmak mekruh görülmüştür. Özürsüz olarak, bile bile kılınmamış eski namazların kazası yoktur. Onlar için Allah'tan af dilemek gerekir. Hz. Peygamber zamanında böyle bir uygulama olmamıştır. İbadet insanların akıl yürütmeleriyle değil, ya Kur'ân veya sünnetle sabit olur. Ama bir özür dolayısıyla kılınmamış namazlar, sırasıyla kaza edilir. Tutalım ki adam iki gün hiç namaz kılamadı. Hasta oldu, engellendi. Bir özür dolayısıyla kılamadı. Bu adam önce o iki günlük namazın farzlarını sırasıyla kılacak, sonra içinde bulunduğu vaktin namazını kılacaktır. Yahut dünün akşam ve yatsı namazını bir özür dolayısıyla kılamadı. Sabahleyin kalktığında önce dünün akşam ve yatsı namazlarını, ardından da içinde bulunduğu vaktin sabah namazını kılacaktır.

Farz ile vacip aynı anlama gelir
Soru: Vacip, ne zaman, kim tarafından dinimize ait bir terim olarak çıkarıldı? Vacip terk edilince günah oluyorsa o zaman yapılması gereken şey farz olmuyor mu? Vacip terk edilince günah olmuyorsa da yapılması gereken şey sünnet olmuyor mu?

Cevap: Doğrusunu isterseniz, Peygamber döneminde vacip kelimesi, gereklik, farz anlamında kullanılmıştır. Vacip farz demektir. Ama fıkıhta, özellikle Hanefilerin ürettikleri vacip terimi, farzla sünnet arasında bir eylemi ifade eder ki buna diğer mezhepler sünnet demişlerdir. Benim kanaatime göre de farz ile vacip aynı şeydir, yani aynı anlama gelmektedir. Fıkıhta vacip denilen şeyler, aslında sünnettir. Sünnetin yapılmasına sevap vardır. Yapılmamasından ötürü ceza görülmez. Bu eylemi yapmak zorunlu değil, seçimlidir.