"Yeryüzündeki bütün insanlar kardeştir"

Bütün insanlığın Adem'den geldiğine inananlar, tek nefis ile Âdem'in kastedildiğini anlarlar. Milletlerin ayrı ayrı atalardan geldiğine inananlar da tek nefsi kendi inançlarına göre yorumlarlar. Bakara Suresi' nin baş tarafının tefsirinde, Adem'den önce yeryüzünde insan cinsinden fesat çıkaran, kan döken birtakım yaratıkların bulunduğunu söyleyen Muhammed Abduh, nefs-i vâhideyi, Adem diye tefsir edenlerin, ayetin nassına değil, insanlığın atasının Âdem olduğu hakkındaki önyargılarına dayandıklarını söyler ve şöyle devam eder:

"Âdem'in, bütün insanlığın babası olduğuna dair Kur'ân'da kesin bir nass yoktur. İlmi araştırmacılar, insanların, çeşitli atalardan türediklerini ileri sürerler. Eğer araştırıcıların dedikleri gibi insanlar, çeşitli köklerden türemişlerse bu, Kur'ân'a aykırı değildir. Kur'ân, bu konuda söylediklerini, öyle genel ve kapsamlı söylemiştir ki, ne Yahudiler ona itiraz edebilmişler, ne de araştırıcılar onun, kendi bulgularına aykırı düştüğünü söyleyebilmişlerdir.

"Bir tek hakikat var"
Nefis kelimesi, insanı oluşturan, seçkin varlık yapan mahiyet (insanın hakikati)'dir. Bu hakikat, ister kitap ehlinin dediği gibi Âdem ile başlasın, Şiflerin ve Sûfîlerin dediği gibi sonradan inkıraz eden başka Âdemlerle başlasın yahut araştırıcıların dediği gibi çeşitli köklerden türesin fark etmez. İnsanın yaratılışından söz eden bütün ayetler, insanların bir tek nefisten geldiğini söyler. Bu tek nefis, insanın hakikatidir. İnsanlar, bununla insan olmuşlardır. İnsanlar, Âdem Aleyhisselam'dan da gelseler, kendilerinden önceki canlılardan da türemiş olsalar, onları insan yapan, bu tek hakikattir. Hepsi bu ortak hakikatle insan olmuşlardır. Bundan dolayı kardeştirler."

Yaratılışın esasları
Bütün bu görüşler, İslâm kelâmcı, felsefeci ve mutasavvıflarının görüşleridir. Hiçbiri diğerini görüşünden dolayı tekfir etmemiştir. Ayet-i kerimelerin özünden anladığımıza göre insanın yaratılışı, birtakım evrelerden geçirilmiştir. Bu hususta daha geniş bilgi için "Kur'ân-ı Kerîm'e göre Evrim Teorisi" adlı makalemize, Kur'ân Ansiklopedisi'nde "İnsanın Yaratılışı" maddesine bakılabilir. Kur'ân-ı Kerîm, yaratılışın esaslarına işaret eder, ayrıntıyı araştırıcıların incelemelerine bırakır. Onun yaratılış hakkında söyledikleri, bilime uygun düşmektedir. Kur'ân-ı Kerîm'de ispatlı ilme aykırı düşen hiçbir ayet yoktur.