Kaç milyon kanserli hasta var; tedavi yöntemleri neler; kanserden korunmak için ne yapmalıyız? VKV Amerikan Hastanesi Medikal Onkoloji Bölüm Şefi Prof. Dr. Nil Molinas Mandel yanıtladı.
Şu anda kaç milyon insan dünyada kanser ve bu sayı 10 yıl sonra ne olacak?
Dünyada ve ülkemizde ölüm sebepleri arasında kalp ve damar hastalıkları birinci sırada yer almakta olup, bunu kansere bağlı ölümler izlemektedir. Yani 4 ölümden bir tanesi kansere bağlı olmaktadır. Bu da konunun önemini ve kanserin bir halk sağlığı problemi olduğunu vurgulamaktadır. İstatistiklerine güvendiğimiz Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) 2014 yılı için tahmini yeni kanserli hasta sayısı 1665540 olup, buna bağlı 585720 ölüm bildirilmiştir. ABD’de kadın ve erkeklerde kansere bağlı ölümlerde ilk sırada akciğer kanseri yer almakta ve 165000’in üzerinde hasta bu hastalıktan kaybedilmektedir. Bu sayı, prostat, meme ve kolon kanserine bağlı ölümlerin toplamından fazladır. Ancak, sigara konusunda uygulanan kısıtlamalar nedeniyle akciğer kanseri sıklığında hafif de olsa azalma başlamış görülmektedir. 1991 yılına kıyaslandığında 2010 yılında, kansere bağlı ölümlerde yüzde 20 oranında azalma saptanmıştır. Kanser ölümlerindeki bu azalmanın, tütün tüketiminde azalma, obezite ile mücadele ve erken tanı ve tedavi yöntemlerindeki gelişme ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
2008 Sağlık Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde kanser görülme oranı yüz binde 267’dir. En sık görülen kanser türü erkeklerde akciğer, kadınlarda da meme kanseridir. Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı 2009 yılı verilerine göre erkeklerdeki akciğer kanseri görülme oranı yüzde 69.7 iken, kadınlarda bu oran yüzde 8.4’dur. Kadın kanserlerinin yüzde 40.6’sını meme kanserleri oluşturur.
Metastaz yapmış kanserli bir hastanın tedavilerle ömrünü ne kadar uzatabiliriz?
Tümörlerin cinsine ve yayıldığı organa, o organdaki metastaz sayısına ve hastanın yaşına ve özelliklerine göre yaşam süresi değişkendir. Erkek yumurtalık kanseri, akciğerlere metastaz yapmış olsa bile, başarı şansı yüzde 85’e kadar çıkabilir. Akıllı ilaçlar, uygun hastalara verildiğinde beklenen yaşam süresi artar. Bağırsak kanserlerinde akciğer veya karaciğerdeki metastazların, kemoterapi sonrası cerrahi olarak çıkartılması veya sarkom hastalarında akciğer metastazlarının ameliyatla alınması ömrü uzatmaktadır.
Kanser tedavisindeki son gelişmeler neler?
Lenf kanserlerinin ve kan kanserlerinin dışında, kanserin primer tedavisi cerrahidir. Cerrahisi mümkün olmayan ve başka organlara yayılmamışken tanı konan hastaların tedavisine kemoterapi ve çoğu kez beraberinde radyoterapi ile başlamaktadır. Bazen de organı korumak ve tümörü küçültmek için, kemoterapi ve radyoterapi uygulaması ile tedaviye başlamak uygun olur. Başka organlara yayılmış olan hastalar için, kemoterapi, hormonal tedavi, immunoterapi veya hedefe yönelik tedaviler gündeme gelmektedir. Buna göre, kanser tedavisini lokal tedavi (cerrahi ve radyoterapi) ve sistemik tedavi olarak ikiye ayırmak gerekir. Cerrahide çok önemli yenilikler ve gelişmeler ortaya çıktı; daha küçük cerrahilerin de başarılı sonuçlanabildiği anlaşıldı. Bunun en iyi örneğini meme kanserinin cerrahi tedavisinde yaşadık. Bütün memeyi, altındaki kas tabakası ve geniş koltukaltı temizlemesi ile birlikte almak yerine, meme koruyucu yaklaşımlar ve sentinal lenf bezi kontrol edilerek, sınırlı bir cerrahi ile yola devam etmenin aynı sonuçları verdiğine tanık olduk... Bulantı ve kusma, infeksiyonlar kemoterapinin en sık görülen yan etkileridir. Bulantı ve kusmaya karşı çok yeni ve güçlü ilaçlar geliştirildi ve antibiyotiklerle, infeksiyonlar kontrol altına alındı.
Akıllı ilaçlar, uygun hastalara verildiğinde beklenen yaşam süresi artar
Kanserin oluş mekanizması ve hücrelerin çoğalmasını tetikleyen yolaklar anlaşıldıkça, bu yolakları veya büyüme faktörlerini bloke edecek bazı yeni ilaçlar geliştirildi. Bunlara akıllı veya hedefe yönelik ilaçlar diyoruz. Bu ilaçların en eskisi, meme kanserinde kullandığımız Tamoksifendir. Bu ilacın etkili olması için, kanser hücrelerinin hormon reseptörü taşıması gerekmektedir. İlaç, hormona duyarlı hücrelerin çoğalmasını engeller. Son 15 yılda çok büyük gelişmeler oldu ve meme kanseri, akciğer kanseri, böbrek kanseri, kolon ve mide kanseri ve melanom dediğimiz bazı cilt kanserlerinde saptanan özel mutasyonlara yönelik ajanlar veya hücre yüzeyinde artmış büyüme faktörlerine karşı geliştirilen ya da ileti yolaklarını bloke etmeğe yönelik ilaçlar tedaviye girmiştir. Bu şekilde, örneğin HER2 onkogen eksprese eden meme kanserlerinde, trastuzumab eklenmesiyle beklenen yaşam süresi yüzde 50 ve üzerinde artış göstermiştir. Yani, uygun bir hedef bulunduğu taktirde, bu akıllı ilaçlarla çok olumlu sonuçlar almak mümkün oluyor.
Kaçınmamız gereken yiyecekler ve davranışlar...
Bugün için biliyoruz ki şişmanlık, aşırı alkol ve sigara tüketimi, güneş ışınlarına fazla maruz kalmak, kimyasal atıklar ve radyasyon kanseri tetiklemektedir. Bol sebze ve meyve tüketimi, özellikle mevsiminde olmak kaydıyla, önerilmektedir. Hergün düzenli spor yapmak, dengeli beslenmek, açık hava ve güneşten korunmak, sigaradan uzak durmak önemlidir. Gıdaların saklanma şekline de dikkat etmek gerekir. Sebze ve meyveleri iyi yıkamalı ve uygun koşullarda saklamalıyız. Tütsülenmiş ve aşırı tuzlanmış gıdaların zararlı olabileceğini akılda tutmak gerekir.
