Charles Foster Kane öldüğünde ortalık birbirine girdi...
Foster Kane, inanılmaz serveti, gücü, ilişkiler ağı olan bir adamdı...
Amerikan toplumsal yaşamının en
tepe zirvelerinde, güç, para, servet, medya ve iş dünyasının labirentlerinde ülkeyi yöneten karar verici elitin
en önemli isimlerindendi...
Hayatından geçen değişik kadınların albenisinde yaşadığı hayat insanlara ‘sihirli ve muhteşem’ görünüyordu...
***
Charles Foster Kane, yaşama aniden veda etmeden, ölümünden hemen önce sayıklarcasına son bir söz söyledi;
-”Rosebud...”
İngilizce’de rosebud ‘gonca gül’ anlamına geliyordu...
Milyarder işadamının, yakınları, servetini yöneten profesyonelleri, gazeteciler, dedektifler “gonca gül” demek olan rosebud’ın ne anlama geldiğini bulabilmek için kolları sıvadılar...
‘Rosebud’ın anlamı, Amerikan iş dünyasının sihrini açığa çıkartacak bir ifşaat, Charles Foster Kane’nin kişisel yaşamının kara kutusunu ortaya dökecek bir itiraf, kuytuda kalmış bir “saklı”nın varlığını ispat edecek bir anahtar olabilirdi...
***
Jerry Thompson bir gazeteciydi...
Amerika’ya hükmeden, milyarder medya imparatoru, kalantor işadamı Foster Kane; aniden ölürken “rosebud” diye sayıklamıştı...
‘Gonca gül...’
Neyin nesiydi bu gonca gül?..
Ölümün arkasında varolan bilinmeyen bir nedenin şifre sözcüğü mü?..
Gizli kalmış bir aşkın, ‘şifre kodu’ mu?..
Bilinmeyen bir sevgiliye ‘sadece kendisinin seslendiği bir aşk sözcüğü mü?..’
Yoksa Amerikan siyasetinin ve iş dünyasının gizli kodlarını açığa çıkartacak bir “skandalın”, ölürken ifşa edilmeye hazırlanılmış tek kanıtı mı?..
Thompson aile yakınlarından başlayarak herkesle görüştü...
Ne yapıp edip ‘gonca gül’ün yani ‘rosebud’ın anlamını bulacaktı...
***
Orson Welles senaryosuyla Oscar alan, tarihin gelmiş geçmiş en iyi filmleri listesinde en başta yer alan Yurttaş Kane (Citizen Kane) filminde Amerika’da dönemin en ünlü medya patronu milyarder işadamı Willam Hearst’ün hayatını anlatıyordu...
9 dalda Oscar’a aday gösterilen filmin, Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından tarihi, kültürel ve estetik değerler açısından önemli filmler kategorisine alınarak ABD Ulusal Film Arşivi’nde muhafaza edilmesine karar verildi...
Film gazeteci Thompson’un; milyarder işadamı Kane’nin hayatındaki ‘Gonca Gül’ün şifresini çözmeye çalışmasıyla, bunun için dedektiflikten, gazeteciliğe her yolu denemesiyle geçiyordu...
Orson Welles muhteşem bir film tekniğiyle, milyarder işadamının ağzından dökülen şifre sözcükten harekete geçerek, onun hayatının sırlarına doğru maceralı bir yolculuğa çıkıyordu...
O yolculukta Amerikan iş dünyasının labirentleri, zirveleri, medyanın geldiği noktaları bütün unsurları filmografik bir anlatımla seyirciye sunuluyordu...
***
Gazeteci Thompson uğraşlarına
rağmen, bir türlü bulamıyordu ‘Rosebud’ın yani Gonca Gül’ün gerçekte
ne anlama geldiğini?..
Ne iş dünyasının girift ilişkilerinde, ne aşk dünyasının sihirli sözcüklerinde, ne ailesinde, ne sevgilisinde, ne evinde, ne barkında, ne bankasında, ne kasasında ‘rosebud’dan eser yoktu...
Filmin sonunda tesadüf eseri ‘rosebud’ın yani ‘gonca gül’ün milyarder işadamı için taşıdığı ‘büyük anlam’ ortaya çıkacaktı...
Rosebud yani gonca gül, milyarder işadamı Charles Foster Kane’nin “çocukken üzerinde kaydığı kızağın adıydı...”
***
Milyarder işadamının ölürken
aklına gelen şey, çocukluğunda kaydığı kızaktı...
Onca şatafattan, acımasızlıktan, beladan ve servetten arta kalan tek şey “çocukluğunda kaydığı kızak“tı...
Sadece onu hatırlayarak ölüyordu...
Küçükken, küçücükken...
Hayatla ilgili hiçbir şeyi öğrenmemişken, çocukluk nahifliğini yaşamaya çalışırken; kaydığı kızak...
***
Hani Murathan Mungan‘ın şiirinde anlattığı o çocukluk günlerindeki zamanları anlatıyordu sanki Kane’nin ‘Gonca Gül’ü, yani ‘Rosebud’ı...
“Hani erken inerdi karanlık...
Hani yağmur yağardı inceden...
Hani okuldan işten dönerken...
Işıklar yanardı evlerde...
Eskidendi,
Çok eskiden...
***
Hani ay herkese gülümserken...
Mevsimler kimseyi dinlemezken...
Hani çocuklar gibi zaman nedir bilmezken...
Eskidendi,
Çok eskiden...
***
Hani hepimiz arkadaşken...
Hani oyunlar tükenmemişken...
Henüz kimse bize ihanet etmemiş...
Biz kimseyi aldatmamışken...
Eskidendi,
Çok eskiden...
***
Hani şarkılar bizi çok incitmezken...
Hani körkütük sarhoşken gençliğimizden...
Daha biz kimseye küsmemiş...
Daha kimse ölmemişken...
Eskidendi;
Çok eskiden...”
***
Yurttaş Kane, “bunları söylemek“ istercesine “Rosebud”ı hatırlamıştı ölürken...
Çocukken kaydığı kızağı...
“Gonca Gül”ünü...
Yine Murathan Mungan’ın aynı şiiri geliyor hatırıma;
“Şimdi ay usul...
Yıldızlar eski...
Hatıralar gökyüzü gibi...
Gitmiyor üstümüzden...
Geçen geçti...
Geçen geçti...
Geceyi söndür kalbim...
Geceler de gençlik gibi...
Eskidendi...
Şimdi uykusuzluk vakti...”
***
Ünlü sinema tarihi ustası Mahmut Tali Öngören bir kış günü, ben 19 yaşındayken sınıfta bu filmi anlattığında; “çocukken kaydığım kızak” aklıma
gelmişti...
Onun “içimde yarattığı mutluluk,
kayarken verdiği heyecan, yanımda
taşırken verdiği sevgi dolu sıcaklık
hayatım boyunca unutamayacağım”
bir olguydu...
O gün içimden şöyle demiştim;
-”Çocukluğunu terk etme...”
Çocuk saflığını yitirme...
Kızak kayarkenki nahif mutluluğunu eksiltme...
Seneler geçiyor...
Çocuk hala kızak kayıyor...
Adı neydi acaba?..
Karşımızda oturan Amerikalı
çocuktan 25 liraya aldığım o kızağın?..
Adı yoktu...
Üzerinde İngilizce bir şeyler yazıyordu...
Onunla uçarcasına kayardım... Duyduğum heyecan, gözlerimden taşmakta, ağlamakta şimdi...
Hoş geldin çocuk!..
BEREKET...
“Yaşama sevgisi oluşturmak için ne yapmanız gerekiyorsa onu yapın...
Hayatın çocukken bizi neşelendiren küçük hazlarına zaman ayırın...
Çoğumuz kaybetmeden elimizdekilerin kıymetini bilmeyiz...
***
Hayatını gerçek anlamda sürekli bir şükran duygusu ve olumlu beklentilerle yaşayan bir insan olma yoluna girin...
Büyük hayaller kurun...
Ama içinde bulunduğunuz durumun ve yerin tadını çıkartmayı ihmal etmeyin...
Yol da hedef kadar güzeldir...
Bu anlayışa sahip olursanız, bolluk yaşamınıza adeta yağacaktır...
Robin Sharma”
