Kürt kardeşlerimiz Kürtçede oğlum manasına gelen kıro kelimesinin Türkçede “kaba, görgüsüz” manasında kullanılmasından meğer yıllardır rahatsız olurlarmış.
Olurlarmış da ifade edemezlermiş. Ederlermiş de biz duymazmışız veya...
Ben “kıro olmanın dayanılmaz hafifliği” diye bir yazı yazınca mektup üzerine mektup alıyorum kaç gündür. Bizlerin yani Kürt olmayan halkların her “kıro” deyişinde homurdanır, sinirlenirlermiş. Bizlerin “kıro” kelimesinin Kürtçe manasını bildiğimizi ve bunu Kürtleri incitmek için kasten kullandığımızı sanırlarmış!
Diyor ki bir Kürt okurum:
“Yazdığınız ” kıro “ açılımlı yazınız benim de sinirlerimi bozmuştu. Entel, dantel Türkler her fırsata Kürt halkını aşağılamak için ince ayarlar yapıyorlar. Birisi çıkıp barbar kişileri tanımlamak için “ TIRIKKO” dese herhalde zorunuza gider değil mi?”
“Tırıkko” anladığım kadarıyla Kürtçe’de Türkün karşılığı olan Tırk kelimesinden türetilmiş bir kelime. Zira Kürtçe bilen arkadaşlarıma sordum böyle bir kelime yok dedi. Ancak incinme konusunda okuruma katılıyor. Kürtleri tanımlamak ve aşağılamak için kullanılan bir kelimedir diyor.
Bakın Kürt açılımı derken ne kadar ilginç bir yere geldik dayandık... Bilerek ve isteyerek yapılan aşağılamaların yanında işte böyle bilmeden farkında olmadan da kalplerini kırıyor, sinirlerini hoplatıyormuşuz meğer.
Kıro kelimesinin Kürtçe olduğunu bilen Türklerin sayısının hayli az olduğunu düşünüyorum. Düşünmekle olmaz tabi bu ama son üç gündür önüme gelene sordum bunu. “Kıronun Kürtçe oğul manasına geldiğini biliyor musun?”
20 kişiden sadece bir kişi biliyordu o da bir iki yıl önce öğrenmiş. Açıkçası ben de iki üç yıl önce öğrenmiştim. Güvenilir bir istatistik değil elbette, dilciler toplantısında sorsam herhalde başka bir istatistik elde ederdim ama zaten ben sıradan insan biliyor mu diye merak ediyordum.
Bu arada ben de ödevimi yapıp sözlükleri karıştırdım üç gündür. Kıro kelimesinin “görgüsüz” manasında Türkçe’ye ne zaman girdiğine dair kesin bir bilgimiz yok. Kelimelerin Soyağacı Nişanyan Sözlükte “20. yüzyılın ikinci yarısı” gibi bir bilgi var sadece. Evet bunu biliyoruz da nasıl olmuş da “oğul, delikanlı” manasına gelen Kürtçe bir kelime Türkçe’de görgüsüz manasına gelebilmiş? Ne zamandan beri kullanımda? İlk ne zaman yazılı hale gelmiş? En çok kullanan yayın organları hangileridir? Kesinlikle incelenmeye değer.
Kelimeler dilden dile geçerken anlam kaymasına uğrayabiliyor. Burada bir şekilde küçümseme, aşağılama ideolojisi de girmiş belli ki. Kürtlerin batıya göç etmeye başlamaları ve kamusal alanda birbirlerine “kırro” diye seslenmeleriyle duyulmuş ve adapte edilmiş bir kelime olmalı.
Başlangıçta bir aşağılama içerdiği muhakkak. Kürtlerin hem fakirlik hem de bilmeme nedeniyle büyük şehirlerdeki uyumsuz davranışlarından yola çıkarak adapte edilmiş bir laf olmalı.
Ama şimdi kim biliyor, kim hatırlıyor nasıl başladığını, esasen Kürtçe bir kelime olduğunu?
Bir iki meraklı ve Kürt arkadaşları tarafından uyarılmış bir iki yazar dışında: Kimse!
Bundan dolayı alınganlık yapıp “Türkler her fırsata Kürt halkını aşağılamak için ince ayarlar yapıyorlar. Al bak kıro kelimesi..” demek ne kadar aklıselim bir yaklaşım olur?
Olmaz. Çünkü:
Bir: Türkler bu kadar bilgili değil. “Kıro aslında ne demek” diye merak edip sözlüklere bakan taş çatlasa üç yüz beş yüz kişi olmuştur. Bu beş yüz kişinin dört yüzü de manasını yine bulamamıştır çünkü 20 yıldır şakur şukur kullandığımız “kıro” kelimesi TDK sözlükte yok! Evet bayağı yok. 50 yıl sonra, kelime tedavülden iyice kalkınca belki koyarlar.
İki: Bilinçli Kürt aşağılaması o kadar çok yapılıyor ki gizlisine hiç gerek yok.
Fakat Ekşi Sözlükte kıro kelimesiyle ile ilgili güzel bir yorum var ki buraya almadan edemedim.
“Bu sözcüğün Kürtçe’deki anlamını öğrendikten sonra Kürtlere gıcık olduğu için özellikle daha fazla kullanmak ise ayrı bir kıroluktur...”
Bu arada “lavuk” da Kürtçe erkek çocuk manasına geliyor.
