Milyonlarca çalışanı ilgilendiriyor! İşte sokağa çıkma yasağında çalışan hakları...
.
Şu sıralar işverenler ve çalışanlar, sokağa çıkma yasağında farklı ücret uygulaması olup olmayacağını merak ediyor. Kimi işveren de yasak nedeniyle işe gidilemeyen günlerin yıllık izinden düşülüp düşülmeyeceğini soruyor. Hürriyet gazetesi yazarı Noyan Doğan, köşesinden o sorulara cevap verdi.
Sokağa çıkma yasağı uygulamasında işe gidemeyen çalışana işveren ücret öder mi? Son bir haftadır çalışanlardan ve işverenlerden bu soruyu sıkça alıyorum. İçişleri Bakanlığı tarafından sokağa çıkma yasağında kimlerin çalışacağı açıklandı.
Bu kişilerin dışında tüm çalışanlar yasak dönemi işe gidemeyecek. Bu dönemde maaşlarını tam alabilecekler mi? Kimi işverenler de, ‘yasak nedeniyle çalışılamayan günlerin yıllık izinden düşülüp düşülemeyeceğini’ soruyor. Hepsine tek tek değineyim.
SÜREYE DİKKAT! Sokağa çıkma yasağı hem işveren hem de çalışan için zorlayıcı bir neden olarak sayılıyor. Burada da önemli olan süre, 1 hafta. Zorlayıcı nedenden dolayı çalışamama süresi bir haftayı geçerse durum değişiyor. Eğer, sokağa çıkma yasağı bir haftadan uzun sürerse ve çalışan bir haftadan uzun süre işe gelemezse, işveren o bir hafta boyunca çalışana yarım maaş öder.
Eğer süre bir haftayı geçerse o zaman işveren ücret ödemek zorunda değil. Bir haftadan sonra da işveren, çalışanın iş sözleşmesini tek taraflı sonlandırabilir. İş kanunu, işverene bu hakkı tanıyor. Ancak son çıkan kanuna göre de işverenler, 3 ay boyunca çalışanlarını işten çıkaramıyor.
Dolayısıyla işten çıkarma diye bir durum söz konusu değil. Bunlar iş kanununda işverene tanınan haklar. İşveren isterse bir haftalık sürede tam maaş yatırabilir, yarım maaş hakkını kullanmayabilir.
GÜNLÜK ÜCRET ALANLAR Peki, son dönemde olduğu gibi ikişer ya da dört günlük sokağa çıkma yasağında ücret durumu ne olacak? İşveren, çalışanın maaşını yatırmak zorunda. Bir haftanın altında olan sokağa çıkma yasaklarında işveren çalışanın tam maaşının yatırmak durumunda. Maaş derken de kimileri ücretini günlük olarak, kimileri de aylık maaş alıyor
Bazı işverenler, ‘ben günlük ücret ödüyorum, sokağa çıkma yasağında ödemesem olur mu?’ diye soruyor. Yasak döneminde çalışan işe gelemese de günlük ücretinin ödenmesi gerekiyor. Sadece maaş değil; işveren, sosyal güvenlik primlerini de eksiksiz ödemek durumunda.
Gelelim, ‘Yasakta, çalışılamayan günler yıllık izinden düşülür mü?’ sorusuna. Yıllık iznin şartları yasayla belirlenmiş. Bunun dışında bir uygulama yapılamaz. Sokağa çıkma yasağı nedeniyle işe gelinemeyen günler yıllık izinden düşülemez. Ancak işveren çalışılmayan günler için telafi çalışması yaptırabilir.
CORONA VİRÜS NEDENİYLE İŞTEN ÇIKARILANLAR MAAŞ ALABİLİR Koronavirüs salgınına karşı önlemler içeren kanun teklifi yasalaştı ve yasa ile üç ay boyunca işverenler işçi çıkaramayacak. Ancak hem yasa tasarısı gündeme gelene kadar hem de Meclis’te tasarının görüşmeleri sürerken işten çıkarmalar oldu.
Hal böyle olunca da okuyuculardan, ‘Şu tarihte işten çıkarıldım, yasa beni de kapsıyor mu, kapsamıyorsa ne yapmam lazım?’ benzeri sorular da artmaya başladı. Yasa 17 Nisan’da Resmi Gazetede yayımlandı ve bu tarihten sonrası için işverenler, üç ay boyunca çalışanlarını işten çıkaramayacak. Yeni uygulama 17 Nisan öncesinde işten çıkarılanları kapsamıyor.
Peki, bu tarihe kadar işten çıkarılanlar ne yapacak? İşsizlik maaşına, bir başka adıyla da işsizlik ödeneğine başvuracak. Maaştan da işten çıkarılmadan önce son 120 sigortalı olarak çalışanlar ve son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar yararlanabilir. İşsizlik maaşı alabilmek için de İŞKUR’a şahsen başvurulması gerekiyor.
Başvuruyu da işten çıkarıldığınız tarihten sonraki 30 gün içinde yapmanız gerekiyor. İşsizlik maaşı kapsamında da son 4 ay asgari ücretle çalışan 1.168 lira, son 4 ay 3.500 lira maaş ile çalışan 1.389 lira maaşı alabilecek.
Ne kadar süreyle alınacağına gelince; 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar 6 ay, 900 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar 8 ay, bin 80 gün prim ödemiş olanlar 10 ay işsizlik maaşı alabilecek.
1.000 LİRALIK DESTEKTEN KİMLER YARARLANAMAYACAK? Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, pandemi sosyal destek programı kapsamında 1.000 liralık yeni destek başlattı. Bugüne kadar 4.4 milyon kişiye 1.000’er liralık da destek verildi. Yeni destek paketi de 20 Nisan’da başladı.
Yeni destek kişi bazlı değil hane bazlı olacak ve hane başına bin lira ödeme yapılacak. Bu ödemeden; ilk iki destekten yararlananlar (daha önce bin lira ödeme alanlar), kamu işçileri, memurlar, işverenleri tarafından kısa çalışma ödeneğine başvurup da İŞKUR’dan kısa çalışma ödeneği alanlar, işsizlik maaşı alanlar, emekliler ve ücretsiz izne çıkartılıp da devletten aylık 1.177 lira ödenek alanlar yararlanamayacak.
Bunların dışında kalan tüm kesimler bin liralık destek için başvurabilecek. Hane başına ödeneceği için aynı hanede yaşayan sadece bir kişi bu desteği alabilecek. Yani, aynı hanede yaşayanların hepsi başvursa bir bile o haneye tek bir ödeme yapılacak. Ödemeler nakit olacak. Başvuruda, asgari ücrete bağlı gelir kıstası da aranmayacak.