Düşük kıdem tarih oluyor

Milyonlarca çalışanın merakla beklediği kıdem tazminatı fonuna ilişkin çalışma bu hafta Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nda (EKK) masaya yatırılacak. Çalışma Bakanlığı, kıdemde çalışan haklarında hiçbir kayba neden olmayacak, işçi-işveren kesimini rahatlatacak bir formül ortaya koydu. Sabah'ın haberine göre; bugün iş sözleşmesi sona eren her 10 çalışandan sadece biri kıdem alırken, fon sistemi kurulduğunda bütün çalışanlar kıdemini alabilecek.

Konuyla ilgili en çok merak edilen 10 sorunun yanıtı şöyle:

İSTİFADA HAKLI NEDEN ARANMIYOR: Yeni sistemde işçinin kıdem alabilmesi için istifasını haklı bir nedene dayandırması zorunlu olmayacak.

İFLASTA YANMIYOR: Bir şirket iflas ettiğinde çalışanın kıdem hakkı yanmayacak. Birikimleri devlet güvencesinde olduğu için şirket batsa da kıdem hakkı korunacak.

YENİ İŞ BULAN HESABI TAŞIYABİLECEK: İşten ayrılma durumunda aynı hesap üzerinden kıdem sürecek. Her ayın sonunda hesabın hangi noktada olduğu, neması izlenecek.

DÜŞÜK KIDEM ÖNLENECEK: Kazanımlar korunurken çalışanın düşük kıdem tazminatı ile işten çıkarılmasının da önüne geçilecek.

ORTAK HESAP YOK: Bireysel kıdem fonu sisteminde İşsizlik Fonu'nda olduğu ortak hesap söz konusu olmayacak.

PATRONUN MALİYETİ DÜŞECEK: İşverenin de maliyeti düşecek. Her ay prim ödeneceği için maliyet zamana yayılmış olacak.

YAPTIRIMLAR DA OLACAK: Bireysel kıdem tazminatı hesabına primi düzenli yatırmayan işverene vergi desteği başta olmak üzere teşvik kapıları kapanacak.

BİR YILA 30 GÜN: Kıdem tazminatı sisteminde fona yatırılacak prim oranı yüzde 8.33. Bir yıla karşılık 30 günlük ücret aynen korunuyor.

GEÇİŞTE UZLAŞI ARANACAK: Çalışan ve işverenin uzlaşması durumunda yeni sisteme geçiş de mümkün olacak.

İŞSİZLİK FONU DEVAM EDİYOR

Kıdem Tazminatı Fonu ile İşsizlik Fonu birbirinin alternatifi değil tamamlayıcısı olacak. Kıdem Tazminatı Fonu'nda bireysel emeklilik sisteminde olduğu gibi belli bir süre dokunulmayacak. Sınırlı özel durumlarda erken alma imkânı getirilebilecek.

TAZMİNATTA AĞIRLIKLI ÜCRET HESABI

Dünya'da Mehmet Kaya'nın haberine göre; tazminatta ağırlıklı ücret hesabı Üzerinde çalışılan senaryolara göre fonda biriken tutarın 20 yıldan daha uzun sürelerle çekilmemesi halinde, her bir çalışma yılı için, yıllar içindeki ortalama aylık ücretin üzerinde nema getirisi elde etme imkanı da doğuyor. Yüzde 6’ya yaklaşan primlerde düşük nema gelirlerinde bile 20.5 aylık ücrete kadar tazminat alma imkanı görünüyor. Burada da hesaplama yine son ücret üzerinden değil, yıllar içindeki ücretin ağırlıklandırılmış ortalamasına göre yapılıyor. Fondan 35 yıl boyunca çekim yapılmaz ve ortalama %3-5 arasında prim kesintisi ve reel ücretin de yıllık ortalama 1.5-2.5 arasında arttığı varsayımları altında yıl başına aylık tazminat karşılığı 33-40 ay arasında değişiyor.

Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda fonun bu senaryolar altında nasıl kurgulanacağı karara bağlanacak. Buna bağlı olarak fondan ölüm, maluliyet gibi istisna durumlar dışında, işten ayrılma ve emeklilik halinde çekilmelerine yönelik temel unsurların karara bağlanacağı vurgulandı.

DEVLET DESTEĞİ

Fonun oluşumunda işçiye herhangi bir yük getirmemek, primin tamamının işveren tarafından ödenmesine yönelik yaklaşım korunuyor. Ancak %6’lara yaklaşan prim oranının işçi ücretlerini aşağı itmesi, kayıtdışılığı özendirmesi riskine bağlı olarak devletin de destek vermesi konusunda bir yol aranacak.

FON NE GETİRİYOR?

Kıdem tazminatına ancak İş Kanunu’na tabi olarak çalışan sınırlı bir işçi kesimi hak kazanabiliyor.Bugün iş sözleşmesi sona eren her 10 çalışandan ancak bir tanesi kıdem tazminatı alabilirken, fon sistemi kurulduğunda bütün çalışanlar kıdem tazminatı alabilecek. Herkese kıdem tazminatı hakkı sağlanırken, hakkın içeriğinin bozulmasının, çalışanların daha düşük kıdem tazminatı oranlarıyla karşılaşmasının önüne geçilmesi gerekiyor. Aksi takdirde fon, hakkın yok olmasından başka bir işe yaramayacak.

İŞLETMELER AÇISINDAN KIDEM TAZMİNATI FONU

Kıdem tazminatında fon sistemine geçilmesi halinde işverenlerin en önemli kazancı, kıdem tazminatı maliyetinin planlanabilir hale gelmesi sonucu, yabancılarla yapacakları pazarlıklarda veya kendi mali gelecekleri hakkında daha güçlü bir yapıya kavuşmak olacaktır. İş ilişkisinin sona ermesi çoğu zaman bilinemeyen bir zamana denk geliyor. Özellikle işçinin inisiyatif kullanabileceği, evlenme halinde kadın çalışanda ya da emeklilik halinde tüm çalışanlarda olduğu gibi işveren ani mali yüklerle karşılaşabiliyor. Fon sistemi hayata geçerse her ay bütün çalışanlar için belirli bir miktar prim ödeneceği için maliyet zamana yayılmış olacak.

ÇALIŞANLARIN DURUMU NE OLACAK?

Kıdem tazminatı işten ayrılmalarda ödenen bir tutar olduğundan, çalışanın belirli aralıklarla yüklü bir para kazanmasını sağlıyor. Kişiler bu para ile yapacakları yatırımların temelini hazırlıyor. Kıdem tazminatı fona dönüşürse büyük olasılıkla sadece emekliliğe hak kazanılması halinde kişilere tazminat ödenecek. Toplam parada işçinin hiç kaybı olmasa da işçi kıdem tazminatını ancak emekli olduğunda veya emekli olma ihtimali ortadan kalktığında alabilecek. İşveren tarafından işten çıkarılma, askerlik, emeklilik için yaş dışındaki diğer şartların sağlanması, evlilik sonrası kadın işçinin bir yıl içinde istifa etmesi gibi durumlarda kıdem tazminatı hakkı doğmayacak. Kıdem tazminatı ertelenen bir alacak haline gelecek. Diğer yandan, şimdi kıdem tazminatına hak kazandırmayan bir şekilde sözleşmeleri sona ermiş bile olsa, yine de paraları birikmiş olacak.