Uluslararası gayrimenkul danışmanlık şirketi JLL Türkiye’nin 2017 yılını kapsayan ‘Ticari Gayrimenkul Pazarı Görünümü’ raporu açıklandı. Rapora göre, İstanbul’da ‘Merkezi İş Alanı’ (MİA) olarak nitelendirilen Levent-Maslak hattında yer alan ofislerdeki boşluk oranı 2017’de yüzde 22.7 olarak hesaplandı. Bu rakam 2013’te yüzde 4.4 seviyesindeydi. Birincil kira seviyeleri de 2013-2016 yılları arasında 45 dolar olarak hesaplanırken, 2017’de 30 dolar seviyesine geriledi.
‘Kiracı dostu’ sözleşme
Çalışmaya göre geçen yıl kurumsal şirketler kontrat tarihi bitmeden, kontrat yenileme eğilimine girdi. Bu sonuçla kiracılar, TL’nin döviz karşısındaki değer kaybı nedeniyle mal sahiplerinden daha makul kira rakamları talep etme imkanı buldu. Özellikle yabancı kurumsal şirketlerin hazır ofisleri tercih ettiği görülürken, toplu taşıma ağlarına yakınlık, market ve kuru temizleme gibi sosyal olanakların yer aldığı ofis binaları tercih sebebi oldu. İşlem sayısı bakımından da 2017’nin yıldızları Anadolu Yakası’nda Ataşehir ve Kozyatağı, Avrupa Yakası’nda Kağıthane, Levent-Maslak hattı oldu. 2018’e olumlu yaklaşan rapor verilerine göre, 2018 ofis piyasası açısından ‘kiracı dostu’ bir görünüm sergileyecek.
2020’de 445 AVM’miz olacak
Türkiye genelindeki 401 AVM’de yaklaşık 12.2 milyon metrekare ticari kiralanabilir alan bulunurken, inşaat halinde olan 44 AVM’nin 2020’nin sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.
İstanbul’da 114 AVM’de yaklaşık 4.4 milyon metrekare ticari kiralanabilir alan bulunuyor. İnşaat halindeki 22 AVM de 2020’nin sonuna kadar tamamlanacak. Böylece İstanbul’daki toplam AVM sayısı 136’ya, ticari kiralanabilir alan 5.3 milyon metrekareye çıkmış olacak. Ankara’da 39 AVM’de toplam 1.6 milyon metrekare ticari kiralanabilir alan yer alıyor. Başkentte şu anda inşaat halinde olan 8 AVM bulunuyor. Türkiye’deki toplam AVM sayısının 3 yıl içerisinde 445’e çıkacağı belirtiliyor. 2018 tahminlerinde yeni AVM projelerinin sayısında görülen kademeli düşüş nedeniyle mevcut alışveriş merkezlerinde yeniden kiralama ve eskiyen alışveriş merkezlerinde yenilenme süreçlerinin gelecek yıllarda gündeme gelmesi bekleniyor. Alışveriş merkezi arzının yüksek olduğu İstanbul ve Ankara gibi şehirlerde görülen rekabet ve bölgeselleşme nedeniyle ‘Farklılaşma’nın önemi 2018’de de artmaya devam edecek.
‘Bekle-Gör’, ‘Canlanma’ya dönecek
Perakende sektörü 2017’nin ilk yarısında benimsediği ‘Bekle-Gör’ yaklaşımından yılın 2’nci yarısındaki ‘Canlanma’ ile vazgeçiyor. Değerlendirmeye göre 2018, AVM’lerde ‘Uzmanlaşma ve Yenilenme’, perakende sektörü için de ‘Deneyimsel Alışveriş’ yılı olacak. E-ticaret ve omni-channel eğiliminin alışveriş alışkanlıklarını değiştirmeye devam edeceği ve ‘Deneyimsel Mağazacılık’ konseptinin öneminin giderek artacağı öngörülüyor.
Lojistikte yüzde 73’lük büyüme
Lojistik kiralama işlemlerinde 2017’de 644 bin metrekare ile 2016’ya göre yüzde 73 oranında artış kaydedildi. Depo ihtiyaçları özellikle yılın ilk 4 ayında belirginleşirken, bu durum kiralama işlemi sayılarına pozitif olarak yansıdı. Orta ve alt gelir grubuna hitap eden perakendecilerin daha verimli ve daha düşük maliyetli stok takibi işleri için 20 bin metrekare ve üzeri büyüklükteki depolara yöneldiği görüldü. Özellikle E-ticaretin getirdiği aynı gün teslimat koşulları nedeniyle depoların fiziksel özelliklerinde değişime neden oldu. Bu durum sektörde kent içi dağıtım depolarına ve konsolidasyon merkezlerine ihtiyacı doğurdu.
Ziyaretçi sayısı yüzde 28 arttı
2016’da keskin düşüş kaydeden turizm sektörü eski canlı günlerine dönüş sinyalleri veriyor. Uluslararası ziyaretçi sayısı, 1 yıl öncesine göre yüzde 28 oranında artarak 2017’de 32.4 milyona yükseldi. Otellerdeki doluluk yüzde 18 artarak yüzde 60 seviyelerine gelirken, 2017’de Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı üzerinden İstanbul’a gelen toplam yolcu sayısı 2016’nın aynı dönemine göre yüzde 6 artarak yaklaşık 95 milyona yükseldi.
