Kafalar karışık: Emekli aylıkları düşüyor mu?

TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşmeleri süren Sosyal Güvenlik Reformu’na ilişkin düzenleme ile kıdem tazminatı ve zorunlu istihdam koşullarını değiştiren İstihdam Paketi, 2008’de çalışma hayatında köklü değişikliklere yol açacak.
Komisyonda 16 maddesi kabul edilen ve hala görüşülen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı’nın bugüne kadar yürürlük tarihi 3 kez ertelendi. Yaşanan tartışmalar dolayısıyla 4. kez ertelenmesi de gündemde.
Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı reform ile 3 sosyal güvenlik kuruluşunun iştirakçilerine eşit haklar sunulacağını savunuyor. Sendikalar ise çalışanların birçok kazanılmış hakkını kaybedeceğini belirtiyor.
Tasarının bu haliyle yasalaşması durumunda emeklilik, çalışma ve sağlık sisteminde görülecek bazı değişiklikler ve bunlar ayapılan itirazlar şöyle:



AYLIK BAĞLAMA ORANI

Mevcut düzenleme nasıl?

Emekli aylıkları Emekli Sandığı’nda yüzde 3, SSK ve Bağ-Kur’da yüzde 2.6 olan yıllık emekli aylığı bağlama oranıyla belirleniyor. Buna göre Bağ-Kur ve SSK’lılar çalıştığı her yıl için emekli aylığının yüzde 2.6’sını, Emekli Sandığı iştirakçisi yüzde 3’ünü kazanıyor.

Reform ne getiriyor?

Tasarı ile aylık bağlama oranının her 360 gün için yüzde 2 olarak uygulanması planlanıyor. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak, ancak aylık bağlama oranı yüzde 90’ı geçemeyecek.

Neden karşı çıkılıyor?

Aylık bağlama oranlarının düşmesi emekli aylıklarının da azalmasına neden olacak.

GEÇMİŞ YIL KAZANCININ GÜNCELLENMESİ

Mevcut düzenleme nasıl?

Mevcut düzenlemelere göre, SSK ve Bağ-Kur’da sigortalının aylık tahsis talebine kadarki döneme ait kazançları, “TÜFE+Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH)” formülünden oluşan katsayıya göre güncelleniyor. Emekli Sandığı’na tabi çalışanlarda aylık bağlanırken sigortalının son maaşı dikkate alınıyor.

Reform ne getiriyor?

Tasarıya göre, mevcut kamu çalışanları için son maaş tutarı dikkate alınmaya devam edilecek. Kanun yürürlüğe girdikten sonra göreve başlayan kamu çalışanları ile işçi ve esnaf için ise güncelleme yapılırken TÜFE ve GSYİH’nin yüzde 30’u dikkate alınacak.

Neden karşı çıkılıyor?

Söz konusu düzenleme ile çalışanların geçmiş kazançları daha düşük bir katsayı ile güncellenecek, emekli aylıklarına kalkınma hızından yansıyan pay azalacak. Bu durum da emekli aylıklarının daha düşük olmasına yol açacak. Yasa yürürlüğe girmeden önce sigortalı olan işçi ve esnafın kazançlarının güncellenmesi eski ve yeni dönemde çalıştıkları süreye göre hesaplanacak.

EMEKLİLİK YAŞI

Mevcut düzenleme nasıl?

SSK’lılar 25 yıl sigortalı olmak ve 7 bin gün prim ödemek şartı ile erkekse 60, kadınsa 58 yaşında emekli olabiliyor. Esnaf ve memur için ise 25 yıl sigortalılık süresinde, 58-60 yaşı ve 9 bin prim gününü doldurmak şartı aranıyor.

Reform ne getiriyor?

Yeni yasa emeklilik yaşının kademeli olarak 65’e, prim ödeme gün sayısının ise 9 bine yükseltilmesini öngörüyor.

Neden karşı çıkılıyor?

Hükümet ortalama yaşam süresinin arttığını savunarak, erken emekliliği önlemek istiyor. Sosyal taraflar ise işçiler için yükseltilen prim ödeme gün sayısı ve emeklilik yaşı ile emekliliğin mümkün olmadığını belirterek, karşı çıkıyor.

SAĞLIK GİDERLERİ

Mevcut düzenleme nasıl?

Mevzuata göre, Bağ-Kur çalışanlarından ayakta tedavi kapsamında yaklaşık 2.6 YTL, SSK’lıllardan 80 YKr katılım payı alınıyor. Emekli Sandığı mensupları katılım payı ödemiyor. İlaçta ve ortez-protezde işçi ve esnaf yüzde 10-20 katılım payı öderken, memurlar ortez-protez için yüzde 10, ilaç için yüzde 10-20 katılım payı ödüyor. Üniversite hastanelerinde öğretim üyesi farkı alınıyor. Özel hastaneler, ilave ücret alınacağını bildirmek koşuluyla bu konuda serbest.

Reform ne getiriyor?

Reformla halen olduğu gibi hasta; ilaçlar, ortez, protez, iyileştirme araç ve gereçleri için yüzde 10- 20 katılım payı ödeyecek. Sigortalılar muayene, tedavi ve işlemlerin her biri için 2 YTL katılım payı ödeyecek. Tasarı ile kamu hastanelerinin otelcilik ücreti ve öğretim üyesi farkı alması, özel hastanelerin ise yüzde 20’ye kadar fark almasının yolu açılacak.

Neden karşı çıkılıyor?

Özel hastanelerin alacağı fark ve kamudaki otelcilik ücreti sağlık hizmetinin ticarileştirildiği gerekçesiyle eleştiriliyor. Katılım payı alınması da tepki çekiyor.



EMZİRME, EVLENME, CENAZE ÖDENEĞİ

Mevcut düzenleme nasıl?

Şu an uygulanan düzenlemelere göre, SSK’lılar bir defaya mahsus olmak üzere 50 YTL emzirme ödeneği alıyor. Memur ve esnaf ise alamıyor. Evlenme ödeneği Bağ-Kur iştirakçilerine verilmezken, SSK’da kız çocuklara 2 yıllık yetim aylığı tutarı ödeniyor. Emekli Sandığı ise hem dul eş ve anne hem de kız çocuğa bir yıllık aylık tutarı evlenme ödeneği olarak veriyor. Cenaze ödeneği işçi için 242 YTL, esnaf için 235 YTL, memur için ise yaklaşık 919 YTL tutarında ödeniyor.

Reform ne getiriyor?

Tasarı ile emzirme ödeneğinden Bağ-Kur’luların da yararlanması sağlanacak. Emzirme yardımı miktarı asgari ücretin üçte biri olacak. Evlenme ödeneği 1 yıllık aylık tutarı kadar dul eş ve kız çocuğuna ödenecek. Cenaze ödeneği ise tüm sigortalılar için brüt asgari ücret tutarında olacak.

Neden karşı çıkılıyor?

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen yasada emzirme yardımı olarak asgari ücretin üçte biri oranında ve altı ay süreyle ödenmesi öngörülüyordu. Hükümet yeni tasarıda bu miktarı düşürdü. Evlenme yardımından Bağ-Kurluların da yararlanabilmesi olumlu bulunurken, verilecek ödenek miktarı daraltıldı. Emekli Sandığı iştirakçilerinin dul anneleri kapsam dışına çıkarılırken, SSK’da 2 yıllık aylık tutarı olan ikramiye 1 yıla düşürüldü. (MİLLİYET)