Kabak kemaneye ses veren kadın
.
MİNE TÜRKİLİ / VATAN CUMATESİ
mineturkili@yahoo.com
Fotoğraflar: Barış ACARLI
Türkiye’nin kabak kemane çalıp söyleyen tek kadın sanatçısı Dr. Mehtap Demir, müziğe dair ne varsa hepsini yapıyor. İcra ediyor, yorumluyor, öğretiyor, araştırıyor. Son araştırmasında taş plaklardan derlediği şarkıları “Anadolu Kokusu” albümünde topladı.
Müzikten daha değerli şeyler var ama, ben hep müzik yaparken buluyorum kendimi... Beden olarak bu zamanda doğmuşum, ama ruh olarak eskiden varmışım” derken, neden bu albüm sorusunun gerçek yanıtı ortaya çıkıyor. Belki de, Mehtap Demir, ruhunu müziğiyle takip etmiş. ‘‘Çünkü” diyor “O şarkıları icra biçimleri, sözleri, insanların rengindeki o karakteri, sanki ben o dönem orada yaşıyormuşum ve onlardan biriymişim gibi hissediyorum.”
İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuarı öğretim görevlisi, etnomüzikoloji alanında doktor ünvanlı bir akademisyen, aynı zamanda bir kabak kemane “virtüözü” ve Türkiye’de profesyonel olarak kabak kemane çalıp söyleyen tek kadın Dr. Mehtap Demir, yeni çıkan albümüyle, bizi 1920’lere götürüyor. Roza Eskenazi’nin anısına 2010 yılında başlattığı Doğu Akdeniz Müzik Kültürü, Türkiye Yunanistan arasında karma müzik rebetiko araştırma çalışmasında, o dönem plak kayıtlarını dinlerken oluşuyor repertuvarı. 1920’ler, Mualla hanımın, Münevver hanımın, Bursalı Hamdi Bey’in, müzikli çalgı kahvelerinde şarkı söylediği, fasılların yapıldığı bir dönem.
Anadolu kokusu hakim
Demir, İstanbul’da yaşamış, Kurtuluş, Beyoğlu gibi semtlerde, İzmir, Bursa’da şarkı söylemiş, Müslüman, Yahudi, Hıristiyan hepsinin şarkılarını taş plak kayıtlarından topluyor ve ortaya bizi alıp o döneme götürecek “Anadolu Kokusu” çıkıyor.
Albümün kapağı üç dilde tasarlanmış. Anadolu Kokusu, Le Perfum d’Asia Mineur ve The Perfuma of Asia Minor. İngilizce ve Fransızca da karşılığı Anadolu’nun eski adı olan ve Anadolu’ya batıdan bakanların söylediği terim, Küçük Asya’nın kokusu.
Anadolu Kokusu’nda, kantodan, karşılamaya, tangoya birçok müzik türü var. Meddah geleneğinden gelen ve dönemin popüler müzik kültürü içerisinde yer alan esnaf kantosu, Leblebici ve Değirmenci Kantosu’ndan menekşe ve sümbüller valsına ve Beşiktaş, Üsküdar semtlerinin de geçtiği İstanbul Türküsü’ne kadar o dönemi müziğin getirdiği kokuyla yaşatacak bir albüm.
Demir, yozlaşmanın bir devinim olduğunu düşünüyor ve ekliyor; “Bugün biz olumsuzluklara rağmen çok güçlü oluyorsak, kültürümüzdeki alaşım, sözlü kaynak, o işitsel belleğin devamlılığı sayesinde. Kültürde sözlü ve işitsel bellek asla yozlaşmaz.”
Halk kültürünün kaynakları bizim için çok değerli
Mehtap Demir, ruhunun ait olduğu dönemi hem teorik, hem icra ve hem de yorum olarak anımsatmaya çalışıyor.
“Taş plaklar herkesin ilgisini çekiyor ama bu, meselenin sadece yüzde onu” diyor, “Plak olması şart değil. Halk kültürünün kaynakları bizim için çok değerli. Anadolu’nun bir köyünde, bir kadın, yeni türküler çıkarıyor ve bunu insanlara sunamıyor. Bütün türkülerde bir mesaj var. Sosyal olarak rahat konuşamayan insanlar türküleri aracı yaptılar. Özellikle de kadınlar”
Müzikle yapılabilecek her şeyi yapan Demir, aslında, müzikten daha değerli şeyler olduğuna inanıyor, “ama” diyor, “onların ne olduğunu hatırlamayınca iyi müzik yapıyorum. Bakıyorum, var mutlaka, ama ben, hep müzik yaparken buluyorum kendime.”
