İnsaf

Dünya Bankası, Türkiye'de emekli aylıklarının vergilendirilmesini, aylık bağlama oranının düşürülmesini, emeklilik yaşının ise yükseltilmesini istedi. 5.5 milyon emeklinin zaten komik olan maaşlarının ise her yıl enflasyon oranında değil, enflasyonun yarısı kadar artırılması da aynı raporda tavsiye edildi.

Sosyal güvenlik kuruluşlarının tek çatı altında birleştirilmesini hedefleyen sosyal güvenlik reform çalışmalarına rehber niteliğinde rapor hazırlayan Dünya Bankası uzmanları her yıl bütçenin en büyük açık kalemini oluşturan sosyal güvenlik sistemini rehabilite etmeyi amaçlayan çözüm önerilerini sıraladı.

Prim ödeme süresi emeklilikten kısa
Türkiye'nin genç emekliler cenneti olduğuna dikkat çekilen Dünya Bankası raporunda radikal çözüm önerileri hayata geçmediği takdirde açıkların her yıl daha da artacağının altı çizildi.

Dünya Bankası uzmanlarınca hazırlanan "Türkiye'nin Emeklilik Sistemi ve Reform Önerileri" raporunda şu tespitler yapıldı:

* Türkiye'de fazla sayıda genç emekli var. SSK emeklilerinin yüzde 62'si 58-60 yaşın altında bulunuyor.

* Uzun vadede prim ödeme süresi, emeklilik süresine göre fazla kısa. 19.4 yıl prim ödeme süresi karşılığında SSK emeklisi kadınlara 34 yıl, erkeklere 28 yıl emekli maaşı ödeniyor.

* Aylık bağlama oranları çok yüksek.

* Prime esas kazançlar ile emekli aylığının bağlanmasında esas alınan endeksler farklı. Memur maaşlarının bir bölümü prime tabi değil.

* Emekli maaşları vergilendirilmiyor.

Genç emekliler daha yüksek vergi versin
Bu tespitler sonrası Dünya Bankası raporunda çözüm önerileri ise şöyle sıralandı:

* En azından uzun vadede emeklilik yaşı yükseltilmeli.

* Aylık bağlama oranları, uluslararası seviyeye indirilmeli.

* Prime esas kazanç uygulamasına geçilmeli. Maaşlardaki artış, prime de aynı oranda yansımalı.

* Ücret tespiti, enflasyona ya da enflasyon + GSMH büyüme hızının yarısına göre yapılmalı.

* Emekli aylıkları ya da prime esas aylık vergilendirilmeli. Vergileme özellikle genç emekliler ve yüksek emekli aylıkları için söz konusu edilmeli.

Bu arada sosyal güvenlik reform çalışmalarında mevcut sistemin sorunları irdelenirken, 1990'lı yıllardan itibaren sosyal güvenlikte ciddi finansman krizine girildiğine dikkat çekildi. Sosyal güvenlik kuruluşlarının mensuplarına sağladığı haklar arasındaki farklılığa işaret edilirken, aylık ve sosyal hizmetlerin yeterli olmadığı, emekli aylıklarının düşük kaldığı, aktif-pasif oranının bozuk olduğu, primlerin tahsil edilemediği, denetimlerin yetersiz kaldığı ve kayıt dişiliğin ciddi boyutlara ulaştığı vurgulandı.

Emekli aylıkları neden düşük?
Dünya Bankası raporunda, Türkiye'de emekli aylıklarının neden çok düşük olduğu sorusuna da yanıt arandı. Raporda, emekli aylıklarının düşük olmasının sistemin fazlasıyla cömert olmasından, tarihsel olarak sigortalı gelirlerinin düşük bulunmasından, prim yatırma süresinin yeterince uzun olmamasından ve kişilerin gelirlerini düşük göstermesinden kaynaklandığı belirtildi.

Aylıkların düşük olmasının bir diğer nedeni olarak da BağKur ve SSK'ya tabi pek çok kişinin kısmı aylıkla emekli olması gösterildi. SSK prim denetimlerinin yapılamaması ve kaçak işçi çalıştırmanın yaygınlaşması ile birlikte iki çalışanın bir emekliye bakması.