Kripto paralar sadece teknoloji dünyasının gündemi olmaktan çıktı. Kısa yoldan zengin olma hayali kuran herkes bu paraları konuşuyor. Kripto paralar hakkında bilinmezlere birlikte bakalım.
1- Kripto para nedir?
İngilizce crypto (kripto) ve currency (para birimi) kelimelerinden türetilen cryptocurrency deyimi kripto (şifrelenmiş) para anlamına geliyor. İnternet ortamında üretilen ve dijital ortamda blockchain teknolojisiyle kaydı tutulan para birimlerine kripto para deniliyor.
2- Nasıl üretiliyor?
Kripto para bilgisayarların işlemci gücü kullanılarak şifrelenmiş algoritmaların çözülmesiyle üretiliyor. Bu işleme madencilik (mining) adı veriliyor. Üretilen paralar şifrelenmiş dijital cüzdanlarda saklanıyor. Madencilik dışında dijital ortamda belli kurallara göre üretilip kullanıma sunulan pre-mined adı verilen paralar da mevcut.
3- Blockchain nedir?
Kripto paralar ile birlikte ortaya çıkan Blockchain (blok zincir), kripto paranın üretilmesinden transfer edilmesine kadar tüm işlemlerin kaydını tutan bir teknoloji. Veriler merkezi bir sistem yerine binlerce bilgisayarın oluşturduğu dağınık bir ağ üzerinde tutulduğu için güvenlik ve şeffaflık sağlanıyor. Başta bankalar olmak üzere birçok kurum blockchain teknolojisi üzerine çalışmalar yürütüyor.
4- Kim üretiyor?
Kripto para üretmek için bir kural ya da kısıtlama söz konusu değil. Açık kaynak kodlu kripto paralara ait kodları kullanarak kendi adınıza da kripto para üretebilirsiniz. Ürettiğiniz kripto paranın bir değerinin olabilmesi için talep görmesi gerekiyor. Bugün popüler kripto para birimlerini oluşturan kişilerin genellikle internet ortamında oluşturdukları topluluklarla hareket ettiği görülüyor. Bazı kripto paraların arkasında ise vakıf kuruluşları var.
5- Fiyatları nasıl belirleniyor?
Arz talep dengesine göre fiyatları belirleniyor. 7/24 işlem yapılabiliyor ve denetim olmadığı için manipülasyona açık bir pazar söz konusu. 2017’de pazar büyüklüğü katlanarak 600 milyar doları aştı. Dalgalı seyir izleyen kripto para piyasasının nereye gideceği meçhul. 7 trilyon dolarlık altın pazarının yerini alacağını öngörenler de var, balonun patlayıp sıfıra düşeceğini iddia edenler de.
6- Gerçek hayatta karşılığı var mı?
Kripto paraları fiziksel olarak elinize alamasanız da gerçek hayatta dolar, euro gibi karşılığı var. İstediğiniz para birimlerine çevirebiliyorsunuz.
7- İlk kripto para hangisi?
2008 yılında ortaya çıkan ilk kripto para birimi olan Bitcoin, bugün hem işlem hacmi hem de değer olarak birinci sırada. Bitcoin’den sonra piyasaya çıkan tüm kripto paralar altcoin olarak adlandırılıyor.
8- Kaç tane kripto para birimi var?
Bu yazıyı kaleme aldığım sırada altcoin sayısı 1500’e ulaşmak üzereydi. Her gün yeni kripto para birimleri ICO (Initial Coin Offering) adı verilen halka arz işlemi gerçekleştiriyor. En popüler kripto paralar: Bitcoin, Ethereum, Ripple, Litecoin, Dash, Monero, Neo, Nem, IOTA.
İlk kripto para olan Bitcoin, aracısız ve hızlı transfer edilmesi dışında özel bir amaca hizmet etmese de sonraki kripto paralar genellikle bir sorunu çözmek için geliştirildiler.
Örneğin Ripple (XRP), bankalararası para transferini saniyeler içinde gerçekleştirmek için geliştirildi.
Ethereum (ETH) ise akıllı kontrat adı verilen bir özellik sayesinde kontrat ile gerçekleştirilen işlemlerin hızlı ve güvenilir gerçekleşmesine olanak sunuyor.
Bitcoin’deki transferlerin gecikmesi ve komisyon oranlarının yüksek olmasından şikayet eden bir grubun geçen sene içinde Bitcoin blockchain ağında bir çatal ile ayrılarak oluşturdukları Bitcoin Cash (BCH), popüler kripto para birimleri arasında yer alıyor.
Monero (XMR), iz bırakmadan para transferi yapılmasına imkan sunuyor. Transferi yapan kişilerin izinin sürülmesi mümkün değil.
Bitcoin ile dalga geçmek için oluşturulan Dogecoin’in (DOGE) hikayesi ise biraz daha farklı. Başka kullanıcıları trollemek için oluşturulan kripto paraya beklenmedik bir talep gelince pazar büyüklüğü bir ara milyar doları geçerek rekor kırmıştı.
Venezuela, petrole endeksli olarak üretilecek Petro isimli kripto parayı önümüzdeki günlerde piyasaya sürmeye hazırlanıyor.
Her şeyin akıllandığı ve cihazların birbirleriyle konuştuğu günümüzde nesnelerin interneti (IoT - Internet of Things) kavramı ortaya çıktı. IOTA (MIOTA), bu akıllı dünyada cihazlar arasındaki para transferi için geliştirilen kripto para birimi olma özelliğini taşıyor. IOTA’nın destekçileri arasında Microsoft da yer alıyor.
9- Alım satımı nasıl yapılıyor?
Bankaların mesafeli durduğu Kripto para birimlerinin alım satımı için kurulmuş birçok finansal platform mevcut. Arz talep dengesiyle kripto para borsaları üzerinden online olarak alım satımı yapılıyor. Kullanıcılar şifreli cüzdan kimliklerini kullanarak birbirlerine transfer işlemi gerçekleştirilebiliyor.
10- Güvenilir mi?
Kripto paraların teknolojisi güvenilir görünse de, işin içine insan faktörü girdiği noktalarda ciddi güvenlik sorunları ortaya çıkabiliyor. Yasal olarak denetlenmeyen ve dolandırıcılık amacıyla kurulan alım satım platformları birçok insanın canını yaktı ve yakmaya da devam edecek gibi görünüyor.
İşin siber güvenlik kısmı dışında denetlenmeyen ve 7/24 alım satım yapılan bir piyasadaki manipülasyonlar da kripto para piyasasını güvensiz hale getiren faktörlerden.
