Güneş tutulmalarının depremle ilgisi var mı?
Hayır. Depremleri güneş ve ay tutulmasıyla ilişkilendirmek yanlış. Çünkü yılda sadece 2 kez güneş tutulması yaşanıyor ama dünyada her gün büyüklüğü 5 ile 5.9 arasında değişen 2 deprem meydana geliyor. Yani depremlerin güneş tutulmalarının öncesi ve sonrasına rastlaması çok doğal
Halk arasında sıkça konuşulan bu konu dünkü SABAH Gazetesi'nde "Mart paniği" başlığıyla sürmanşette işlendi. SABAH 17 Ağustos depreminden 6, 3 Ekim'deki Pakistan depreminden 5 gün önce güneş tutulması olduğunu hatırlattı. Ardından İzmir'deki depremin ay tutulmasıyla aynı güne denk geldiğini belirtip konuyu uzmanlara sordu. Prof. Ahmet Ercan ile Prof. Şener Üşümezsoy'un "bağlantıyı reddedemeyiz" sözleri üzerine, 29 Mart'ta Türkiye'den de izlenecek güneş tutulması hatırlatılıp, "Mart paniği" başlığı atıldı.
Hiç ilgisi yok
Deprem konusunda dünyanın en saygın kurumu olan Amerikan Jeolojik Araştırmalar Kurumu'na (USGS) göre, ay ve güneşin konumlarının depremlerle hiç ilgisi yok. Sadece bazı volkanik bölgelerdeki artçı şoklarla güneş ve ayın konumu arasında küçük ama belirgin bir bağlantı var. USGS internet sitesinde bu konuyla ilgili cevabın tam tercümesi şöyle:
"Ay, güneş ve diğer gezegenlerin, dünyanın yerçekimsel alanı üzerinde etkisi vardır. Bu etki, cisimlerin kütlesel büyüklüğü ve dünyaya olan uzaklıklarına göre artar veya azalır. Ancak büyük depremlere bakıldığında, gün içerisinde gerçekleşen döngüsel çekimlerin deprem oluşumuyla bir bağlantısı olmadığı gözlendi. Gün içerisinde oluşan çekimlerin bazı volkanik bölgelerdeki artçı şoklarla küçük ama belirgin bir bağlantısı olduğuna yönelik işaretler var. (Örneğin, California eyaletindeki Mammoth Lakes bölgesi)..."
Hazır yeri gelmişken sismik aktiviteler konusunda sıklıkla karşılaştığımız bir yanlış anlamaya daha değinelim. USGS'in yayınladığı bilimsel veriler "Havanın aşırı sıcak veya rutubetli olmasının depremin işaretçisi olduğuna" yönelik görüşlerin aslı astarı olmadığını gösteriyor. USGS hava koşullarının deprem ile ilişkisi konusunda şu bilgileri veriyor: "Hava şartlarının deprem ile ilişkisi olduğuna yönelik ilk teori milattan önce 400 yılında Aristo tarafından ortaya atıldı. Aristo güçlü rüzgarların büyük mağaraların içine girerek bir basınç oluşturduğunu ve bunun yeryüzünde hareketlenmelere yol açtığını savunuyordu. Yani deprem öncesinde yüksek basınç nedeniyle sıcak ve durgun bir hava gözleniyordu. Ancak depremler yüzeyin kilometlerce altındaki fay hatlarında meydana gelir. Yani ne rüzgarlı, ne soğuk ne de sıcak hava sismik aktiviteleri etkilemez. Hava koşullarıyla deprem arasında bir bağlantı bulunmamıştır."
Ay ve güneşin, sismik aktiveteler üzerindeki etkisine geri dönersek SABAH'ın 5.9'luk İzmir depremini son ay tutulmasıyla ilişkilendirmesi, Türk basınındaki istatistik, matematik ve mantık zaafiyetinin tipik bir sonucu.
Olasılık hesabı
Çünkü, USGS sitesindeki bilgilere göre dünyada her yıl büyüklükleri 5 ile 5.9 arasında tam 800 deprem meydana geliyor. Yani her güne 2.2 deprem düşüyor.
Yine SABAH'ın haberine göre son 29 yılda 66 güneş tutulması olmuş. Yani yılda ortalama iki kez güneş tutulması oluyor.
SABAH "Depremler güneş ve ay tutulmalarından 5 ve 6 gün önce oluyor" diyor. Bu mantığa göre depremlerin 5 gün önce ve sonrasını, yani 10 günlük zaman dilimini alırsak, bu süre içinde istatistiksel olarak 22 deprem gerçekleşiyor.
Bu mantığa göre, SABAH'ın her güneş tutulması haftasında benzer bir sürmanşet yapması gerekecek.
