Fatih'in topu göz dolduruyor!

İngiltere’nin güneydoğusundaki önemli liman kentlerinden Portsmouth Limanı’ndaki Fort Nelson Kalesi’nde, aralarında çizimini Fatih Sultan Mehmet’in yaptığı "şahi" topun da yer aldığı büyük savaş makinelerinden "ağır toplar" ilgi çekiyor.

Portsmouth Limanı’na hakim stratejik Portsdown tepesinde bulunan Fort Nelson Kalesi’nde, büyük savaş makineleri olan "ağır toplar" sergileniyor. Kalede, Türkiye ile İngiltere arasındaki tarihi ilişkileri gözler önüne seren değerli bir parçayı misafir ediyor. Kraliyet Silah Müzesi’nin, en ilkelinden en gelişmişine kadar birbirinden değerli 350 parçalık koleksiyonunu gezmeye gelenleri ses ve görüntü efektleriyle karşılıyor. Anlı şanlı zaferlerden
zaferlere koşan, gürleyerek dehşet saçan, bazen ganimet olarak alınan, atların, öküzlerin sırtında meydan meydan gezen toplar, görevlerini başarıyla yerine getirmenin gururunu taşıyor.

Çizimini Fatih Sultan Mehmet’in yaptığı top "Şahi"

Geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan Türkiye-İngiltere arasındaki tarihi ve güçlü bağları teyit eden sembollerden birisi hemen müzenin girişinde bizi karşılıyor. Çizimini Fatih Sultan Mehmet’in yaptığı "şahi", sınıfının en büyüğü olan özel bir Osmanlı topu.

Üzerinde hala savaşın derin izlerini taşıyor. Kemerleri arasında karşılıklı çiçek ve yaprak gravürleri bulunan topun namlusunda; "Allah Yardımcımızdır. Murat oğlu Sultan Muhammed Han. Bu top Ali Usta’nın eseridir. 868 yılı Recep ayı" yazıyor. Bu haliyle, sanat eseri gibi duran topun hemen
arkasında bulunan gülleler, savaşta ateş püsküren bir volkana dönüştüğü gerçeğini hatırlatıyor.

1464 de Fatih Sultan Mehmet’in emri ile taşıması kolay olsun diye iki parça halinde dökülen bu bronz top, yatak ve namlu olacak şekilde birbirine vidalanarak birleştiriliyor. Bir icat olarak nitelendirilen bu top, silahlara ve özellikle de toplara karşı son derece ilgili olan Fatih Sultan Mehmet’in çizimi ve döneminin topçu sınıfının nitelikli ustalarının katkılarıyla dökülüyor. Toplam ağırlığı 18 ton olan ve 1800 metreye kadar isabetli atış yapan "şahi", kurulacağı yere iki parça olarak taşıyor ve yerinde tahta bir kaideye monte edilerek çalıştırılıyor. Rivayete göre her bir parçasını 30 çift öküzün çekebildiği Şahi için, Edirne;de atış denemeleri öncesi, halkın heyecan ve korkuya kapılmamaları için şehre tellallar salınmış, çıkacak dehşetli gürültünün sebebi önceden haber verilmiş. İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet’in emri ile toplardan kırk iki tanesi Çanakkale Boğazı’nın savunması için Çanakkale Boğazı’na gönderiliyor. Asırlarca yıl kullanılmadan kalan toplar, 1807 yılında boğazı geçerek Marmara’ya giren İngiliz Kraliyet Donanması’nı, dönüşte Çanakkale Kilitbahir;de, gürleyerek uğurlamışlardı. Osmanlı denizlerine girmeye çalışan düşmanların bir çoğu da kıyılara yerleştirilen bu toplar sayesinde imha edildi.

Avrupa’nın En Önemli Topu

19. yüzyıla kadar Çanakkale Boğazı’nda koruma amaçlı olarak kullanılan bu tarihi top, General Sir John Lafroy’un girişimi ve 60 yıl süren çabanın sonucunda, Osmanlı Devleti tarafından, Sultan Abdülaziz’in İngiltere’yi ziyaretinden bir yıl önce, 1866 yılında İngiltere’ye hediye edilmiş. İngiliz devletinin topu satın alarak İngiltere;ye götürme çabaları, Kraliçe Victoria;nın, Sultan Abdülaziz’den topu yine istemesi ve bundan bir yıl sonra da Abdülaziz;in
topu hediye olarak göndermesiyle sonuçlanmış. Kilitbahir;den Londra;ya nakledilen topun bu kadar çok istenmesinin sebebi ise Avrupa;nın en önemli topuna ev
sahipliği yapmak arzusu olarak ifade ediliyor.

"Şahi", 1929 yılında Rotunda Müzesinden, Londra Kulesi Müzesine, oradan da şimdi bulunduğu Fort Nelson Müzesine naklediliyor. 4 asır boyunca Osmanlı ordularını yenilmez kılan ve düşmana korku salan "şahi", şimdilerde müze
yetkilileri tarafından ziyaretçilere, orta çağ teknolojisinin başyapıtı ve müzenin en değerli parçası olarak takdim ediliyor.