2000 yılından önce emekli olan yaklaşık 3 milyon kişi, 2000’den sonra emekli olanlarla eşit prim günü ödemesine rağmen daha düşük maaş alıyorlar. Bu haksızlığın giderilmesi için Çalışma Bakanlığı’nda çalışma başlatıldı. İntibak Yasası hazırlığı ilk kez bu kadar ciddi biçimde ele alındı ve bu durum 3 milyon emekli için umut oldu.
2000 öncesi emekli olan SSK’lılar tarafından hemen her yerde “Prim günüm aynı olmasına rağmen benden daha fazla aylık alanlar var” diye serzenişler yapılagelmekte ve aylıklardaki farklılıkların giderilmesi ve böylece aynı hizmet süresi prim güne sahip olanların aynı maaşı almalarının sağlanması istenmektedir.
Bu konuyla ilgili ilk defa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sayın Faruk Çelik bakanlığının 2. döneminin başında emeklilerin intibak sorununu çözmek için Maliye Bakanlığı ile ortak sonuçlandırılacak ciddi bir çalışma başlattı.
Çalışmada; sorunun çözülmesi için uygulanacak usul ile çözümün getireceği maliyetin ne olacağı tespit edilecek.
Aslında sorun belli, aylıkların hesaplanmasındaki farklılıkÖ Bu fark, 1999 yılında kabul edilen 4447 sayılı Kanundaki aylıkların hesaplanması ile ilgili değişikliktir. Bu değişiklik sonucu, eşit prim günü sigorta bildirimi olmasına rağmen 2000 yılından önce ve gösterge sistemine göre aylığı hesaplanan yaklaşık 3 milyon emekli, 2000’den sonra emekli olanlara nazaran daha düşük emekli aylığı almaktadırlar.
Bunun düzeltilmesi yani eşit güne sahip sigortalılara bağlanacak olan aylığın eşit hale dönü∫türülmesi intibak edilmesi gerekmektedir.
Ancak bu çözümün uygulanması bu kadar kolay değil zira yapılan tahminlere göre; bu şekilde yaklaşık 3 milyon SSK emeklisinin olduğu ve maliyetinin de aylık 3 milyar civarında olduğu yönündedir... Ayrıca farklılığın giderilmesinde uygulanacak çözüm yolu biraz karışık. Zira bu düzenlemenin hangi tarih itibariye başlatılacağı, kademeli olarak mı düzeltilmenin yapılacağı gibi sorunları da bulunmakta. Ama sonuç olarak ilk defa bu konu bu kadar ciddi gündeme gelmiş oldu.
İntibak Yasası...
Zaten Bakan Çelik araştırmanın bitirilmesinden sonra da bu durumun düzeltilmesi için intibak yasası hazırlanacağını ve yasa neticesinde SSK emeklileri için, aynı prim gün sayısıyla emekli olanların maaşarının eşitleneceğinin de müjdesini verdi. Bu sefer emeklilerin beklediği intibak yasası çıkacak gibi görünüyor.
Yaşınızı büyütürseniz daha erken emekli olamazsınız
Soru: 1967 yılında doğmuşum ancak köy yerinde beni nüfusa biraz geç yazdırmışlar ve doğum yılım 1970 olarak geçmiş. Bunun için ilk işe başladığımda, sigortalı olduğumda doğum tarihim 1970 olarak kayıtlı.
Mahkeme kararıyla doğum tarihim gerçek doğum tarihim olan 1967 olarak düzeltildi.
Bu düzeltme Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından dikkate alınmıyor, dava açsam sonuç alabilir miyim? (Ali Yüzer/Konya)
Cevap: Emeklilik işlemlerinde, ilk defa sigortalı olunduğu tarihte nüfusta kayıtlı olan doğum tarihi dikkate alınır.
Sigorta başlangıç tarihinden sonra yapılan yaş düzeltmeleri dikkate alınmaz. Bunun için dava açsanız da sonuç alamazsınız.
Zira Yargıtay da ve Anayasa Mahkemesinde alınan kararlarda bu uygulama uygun bulmuştur.
Buna göre; Yargıtay vermiş olduğu bir kararında “Sosyal Sigortalar Kurumu, işlemlerine, ilk defa çalışmaya başlanılan tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihini esas almaktadır”şeklinde belirtmiştir. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E: 2005/21-34, K: 2005/78).
Anayasa Mahkemesi de 2005 yılında verdiği kararla söz konusu bu durumu “Sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak çalışılmaya başlanıldığı tarihten sonraki yaş düzeltmelerinin dikkate alınmayacağını öngören itiraz konusu kuralın, sosyal güvenlik sisteminin kimi aksaklıklara yol açmadan sürdürülmesi amacına yönelik olarak düzenlendiği kuşkusuzdur” diye belirterek hükme bağlamıştır.
AYM 18.01.2005, RG, 4/7 17.05.2005, 25518) Her ikisi de vermiş oldukları kararlarla sigortalı olduktan sonra yapılan yaş düzeltmelerinin emekli olmada dikkate alınmamasını Yargıya ve Anayasa’ya aykırı bulmamıştır.
Bağ-Kur’lu doğum parası alabilir mi?
Soru: ben 9 yıldır kendi eczanemi işleten bir eczacıyım, Bağ-Kur’luyum. bu yıl 7 nisanda doğum yaptım. Bir eczacı arkadaşım bana doğum yaptığında SGK’dan iki bin TL civarında doğum parası aldığını söyledi. Doğumdan önce ve sonrasında doktor raporu olmasına rağmen çalışmaya ve Bağ-Kur primlerimi ödemeye devam ettim. Çalışmadığım takdirde yerime bir mesul müdür atamam gerekiyor bildiğim kadarıyla. Çalışmaya devam ettiğim halde Bağ-Kur’lu olduğum için SSK’lılardan farklı olarak yine de doğum parasına başvurabiliyor muyum? (Gül Güner)
Cevap: Bağ-Kur’lularda SSK’lı kadınlar gibi analık ödeneği veya diğer adıyla doğum parası alabilir. Doğum parası; hekimin vereceği istirahata bağlı olarak doğumdan önceki ve sonraki 8 haftalık sürede, çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 8 haftalık süreye 2 haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için ödenecektir. Ancak doğum parası alınabilmesi için;
a- İstirahatın başladığı tarihte sigortalılık niteliğinin sona ermemesi,
b- Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması,
c- Bu süre içinde işyerinde çalışmamış olması
ç- Doğum olayının gerçekleşmiş olması, gerekmektedir. Bu 4 şartın hepsi birden sağlanılmaması halinde doğum parası ödenmez. Siz doğumdan önceki ve sonraki sürelerde çalışmış olmanız, yani bu süreçte kendi adına Bağ-Kur’a prim ödemeye devam ettiğiniz için doğum parası alamazsınız.
Sigorta boşlukları toplu para ile doldurulabilir mi?
Soru: Kızım 2004 yılında özel bir işyerinde SSK’lı olarak çalışmaya başladı. Bu tarihten sonra çalışmasına zaman zaman ara vererek çalışmaya devam etti. Çalışmadığı dönemlerde sigortalı olmadığı için boşluklar bulunmakta.
Bu çalışmadığı süreleri geriye doğru hizmet borçlanması yapıp toplu para ödeyerek doldurma imkanımız var mıdır? (Kevser Taştekin)
Cevap: Hizmet borçlanması; sigortalının çalışmasının Kanunda belirtilen gerekçelerden (askerlik, doğum, avukatlık stajı vs.) dolayı engellemesi sebebiyle yine Kanunda belirtilen şartlar çerçevesinde çalışma yapılmadan geçen sürelerin sonradan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminin ödenmesidir. Kızınız çalışmadığı sürelerde borçlanmayı gerektirecek nedenler yoksa yani kendisi iş bulamadığı için çalışamamışsa çalışmamasından dolayı oluşan sigorta boşlukların geriye doğru toplu para ödeyerek doldurma imkanınız bulunmamaktadır.
İşsizlik ödeneği için 3 şart
Soru: Özel bir işyerinde yaklaşık 3 yıl kadar çalıştım. Geçen ay itibariyle işten çıkarıldım. İşsizlik ödeneği nasıl alabilirim. Şartları nedir? (Kamil Kaya)
Cevap: İşsizlik sigortasından işsizlik ödeneği alınabilmesi için üç şartın sağlanması gerekir. buna göre;
a- işçinin kendi rızası olmadan veya haklı nedenlerle işten çıkmış olması
b- işsiz kalınan günden geriye doğru üç yıl içinde (birden çok işverende de olsa) en az 600 gün (20 ay) sigortanın olması ve
c- son 120 günün kesintisiz prim ödenmiş olması gerekmektedir.
Bu üç şartı sağlayarak işten ayrılmış olmanız halinde işsizlik ödeneği alabilirsiniz. Bunlara göre, siz bütün bu şartları taşıdığınızdan işten çıkarıldığınızda İŞKUR’a 30 gün için gerek giderek gerekse www.iskur.gov.tr web sayfasından başvurursanız işsizlik ödeneği alırsınız.
Askerlik borçlanması ile erken emekli olursunuz
Soru: Mayıs 1963 doğumluyum, sigorta başlangıç tarihi 15 Şubat 1988. Askerliğimi 1983 - 1985 arasında 20 ay olarak yaptım. Normal şartlarda 2013 yılında emekli oluyorum. Askerlik hizmetindeki geçen 20 aylık süreyi yatırdığım takdirde bu süreyi öne çekmek, emeklilik süresini kısaltmak mümkün olur mu? Beni aydınlatırsanız sevinirim. Teşekkür eder, saygılar sunarım. (Fatih Murat Açıkgenç)
Cevap: Askerliğiniz sigorta başlangıcınızdan önce yaptığınız için ne kadar askerlik borçlanması yaparsanız sigorta başlangıcınız borçlandığınız gün kadar geriye gider ve bu sebeple daha erken emekli olabilirsiniz. Sigorta başlangıcınız olan 15 Şubat 1988 tarihi 20 ay borçlanmanız durumunda sigorta başlangıcınız 15 mayıs 1986 olur. Bu durumda SSK’lı olarak 49 yaş 5300 günle emekli olursunuz. Ancak sizin bu şarta göre emekli olmanız için 20 ay yerine 15 ay borçlanmanızda yeterli, bunun için 5 ay fazla borçlanmanıza gerek yok.
Bağ-Kur’a borcu varken SSK’lı olarak işe girenler sağlıktan yararlanır mı?
Soru: Bağ-Kur’a prim borcum var, borcun yapılandırma süresinde de borcumu yapılandırmadım. Prim borcu yüzünden sağlıktan yararlanamıyorum. Kendim ve eşimin takip edilmesi gereken sağlık problemlerimiz var. Sağlık hizmetinden nasıl yararlanabilirim?
(Cevdet Bağcı)
Cevap: belirttiğiniz üzere; 5510 sayılı Kanun gereğince Bağ-Kur’a 60 günden çok borcu olanlar kendileri ve bakmakla yükümlü olduklarınsa SGK üzerinden sağlık yardımı alamazlar. Ancak, kamuoyunda adına torba kanun denilen 6111 sayılı Kanunla Bağ-Kur’lu iken SSK’lı bir işe girilmesi durumunda Bağ-Kur sigortası kapanıyor ve SSK’lı sigortası olunuyor. Bu durumda da SSK’lı olunduğu için Bağ-Kur borcunuz olsa bile SSK’dan hem siz hem bakmakla yükümlü olduklarınız sağlıktan yararlanır. SSK’lı işe girdikten sonra SGK il müdürlüklerine gidip aktivasyon yaptırmanız gerekir.
