En büyük 500 şirketin kârı yüzde 35.5 azaldı

Fortune Türkiye Dergisi tarafından hazırlanan Türkiye’nin en büyük 500 şirketi araştırması, sanayi ve ticaret kuruluşlarının küresel krizin yarattığı olumsuz etkiler sonucu 2008’de kârlılıklarının büyük ölçüde erozyona uğradığını ortaya çıkardı.

142 şirketin bilançosunu zararla kapattığı 2008 yılında 500 şirketin toplam net kârı yüzde 35.5 düştü. Toplam net satış gelirinin geçen yıla göre yüzde 16.3 artarak 392.3 milyar TL olduğu Fortune 500’de Tüpraş bu yıl da liderliğini korudu. 2007 sonuçlarıyla Fortune 500 kuruluşlarının toplam kârlılığı 20 milyar 67 milyon TL’den 12 milyar 927 milyon TL’ye geriledi.

Tüpraş yine ilk sırada

Bankaların ve holdinglerin dahil edilmediği Fortune 500 araştırmasında 30 milyar 456 milyon TL’lik net satış rakamıyla Tüpraş yine birinci sırada yer aldı. Geçen yılın listesinde yer almayan Botaş Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş ise 21 milyar 82 milyon TL’lik cirosuyla ikinci oldu. Fortune 500 araştırmasında 2007’de ikinci sırada bulunan Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) ise 2008 sıralamasında üçüncülüğe indi. Petrol Ofisi de 2008’in listesinde 17 milyar 202 milyon TL net satış rakamıyla bir basamak gerileyerek dördüncü oldu.

BİM çok hızlı yükseldi

144 milyar lira satış gelirine sahip olan Fortune 500’ün ilk 10 şirketi içinde Botaş dahil 6 enerji sektörü şirketi yer alırken, elektronik haberleşme ve iletişim sektöründen iki şirket, Türk Telekom ve Turkcell ilk 10’a girdi. 2007’de net satış rakamıyla dördüncü sırada yer alan Türk Telekom 2008’de altıncı sıraya inerken, 2007’de altıncı sırada bulunan Turkcell de sekizinci sıraya düştü. İnşaat sektöründen Enka, otomotivden de geçen yılın yedincisi Ford Otomotiv bu kez 10’uncu sırada kendine yer buldu.

Türkiye’de sektörlerinde en büyük kuruluşlar olarak görülen şirketler ise ikinci onluk liste içine girebildiler. Ereğli Demir Çelik 11’inci sıra ile geçen yılki yerini korurken, Arçelik 10’uncu sıradan 12’inci sıraya düştü. BP, listenin 13’üncü sırasında, Türk Hava Yolları da bir basamak yükselerek 14’üncü sıraya çıkarken, geçen yılın 14’üncüsü Migros 15’inci sırada yer aldı. 2007 listesinde 19’uncu olan Tofaş 4.7 milyar TL satış cirosuyla 2008 sıralamasında 16’ncılığa yükseldi. 2007’de ilk 20 içinde yer almayan Bim Birleşik Mağazacılar A.Ş’nin ise altı basamak yükselerek 2008’de 18’inci sırada yer alması dikkati çekti. İçdaş Çelik Enerji Tersane ve Ulaşım A.Ş. de aynı şekilde 27’ncilikten 20’nciliğe kadar yükseldi. İlaç sektörünün önde gelen kuruluşlarından Selçuk Ecza Deposu A.Ş. de yine ilk 20 içinde yer alan tek ilaç firması oldu.

Fortune 500 Türkiye’nin zirvesinde Tüpraş var



Şirket Net Satışlar (TL)



Tüpraş 30.456.399.000

Botaş 21.082.298.517

Tedaş 20.652.829.021

Petrol Ofisi 17.202.167.375

Shell&Turcas 10.872.487.767

Türk Telekom 10.194.947.300

Enka İnşaat 9.131.886.000

Turkcell 8.844.643.000

EÜAŞ 8.801.868.887

Ford Otomotiv 7.006.867.647

Erdemir 6.808.694.806

Arçelik 6.775.538.000

BP Petrolleri 6.377.706.557

Türk Hava Yolları 6.123.174.209

Migros 5.073.746.000

Tofaş 4.798.026.000

Vestel Elektronik 4.693.941.000

BİM 4.242.412.000

Selçuk Ecza Deposu 4.046.511.480

İçdaş 3.828.300.738

Anadolu Efes Biracılık 3.668.917.000

Aygaz 3.579.293.435

Goldaş 3.240.137.143

GİSAD Dış Tic. 2.960.401.971

İGDAŞ 2.612.238.966

Unilever 2.609.585.235

JTI Tütün Ürünleri 2.339.462.564

Petkim Petrokimya 2.320.432.985

Kroman Çelik 2.259.243.359

Coca-Cola İçecek 2.258.096.000

Carrefoursa 2.168.743.311

Doğuş Oto 2.144.139.000

Türkiye Kömür İşl. 2.122.422.961

KVK 2.053.151.701

BSH Ev Aletleri 2.007.015.807

Türkiye Şeker Fabrikaları 1.956.572.320

Diler Dış Ticaret 1.858.281.368

Genpa 1.799.128.670

Sarkuysan 1.782.756.367

Kaptan Demir Çelik 1.468.497.953

Philsa 1.445.828.660

Ülker Bisküvi 1.492.160.407

Gübre Fabrikaları 1.411.645.324

TPAO 1.398.606.468

İzmir Demir Çelik 1.397.671.872

Siemens 1.385.889.635

Otokoç Otomotiv 1.375.676.352

Tekfen İnşaat 1.319.634.054

Honda Türkiye 1.275.502.473

Nursan Çelik 1.241.750.836



Ekonomik kriz daha çok KOBİ’leri vurdu

Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Ali Ağaoğlu, 2008 yılında Fortune 500 Türkiye listesine dahil olan şirketlerin 2007 yılına göre mali yapılarının bozulduğunu, kârlılıklarının azaldığını ve borçlanma oranlarının arttığını söyledi. Ağaoğlu, “2008’in son çeyreğinde maliyetin genel olarak arttığını, kârlılıkların bozulduğunu görüyoruz. Büyük şirketler görece olarak son gelişmelerden daha az etkilenirken orta ve küçük boy şirketlerin daha fazla etkilendiğini görüyoruz. Bu liste bize gösterdi ki piyasalarda borsadaki gelişmeler ekonomide görünen aynası diyebileceğimiz iyileşmeler gerçek hayata birebir yansımıyor, endişemiz önümüzdeki dönemlerde olumsuz rakamların devam etmesi. 2009 sonuçlarının daha kötü olmamasını dileriz” dedi.

500’ün toplam satışı Exxon Mobil’in yarısı

Fortune 500 Türkiye listesine giren şirketlere bakıldığında ilk 62 şirketin 1 milyar liranın üzerinde (geçen yıl 53 şirketti) satış gelirine ulaşabildikleri görülüyor. Türkiye’nin 500 büyük şirketinin net satışlarının toplamı bile Exxon Mobil (442.8 milyar dolar) veya Wal-Mart’ın (405.6 milyar dolar) yarısının bir miktar üzerinde büyüklüğe ancak ulaşabildi. Türkiye 500’ün toplam satışları ancak ABD 500’de üçüncü sırada yer alan Chevron’u (263.1 milyar dolar) yakalayabiliyor. Merkez Bankası’nın 2008 sonu dolar alış kurunu baz alınarak yapılan hesaplamaya göre, Türkiye 500’ün net satış geliri 258 milyar 68 milyon dolar. Bu da Exxon Mobil’in yüzde 58.3’üne denk geliyor.


Mali yapılar bozuldu satış kârlılıkları düştü

Fortune 500’ü değerlendiren Finar D&B Başkanı Dr. Selim Seval, şirketlerin net satış kârlılığının önceki yıla göre önemli ölçüde düşüş gösterdiğini belirterek “2007’de listeye giren şirketlerin ortalaması yüzde 6.60 iken, bu yılki araştırmada yüzde 3.30’a düştü.Yüzde 45.54’e ulaşan bu düşüş, şirketlerin net satış kârlılıkları ile ölçülen faaliyet performanslarının önemli ölçüde azaldığını gösteriyor” dedi.

Bu arada 2007’de listeye giren şirketlerin net kâr/özkaynaklar oranı ile hesaplanan özkaynak kârlılığı ortalaması yüzde 13.84 iken, 2008’de listeye girenlerin özkaynak kârlılığı ortalaması yüzde 8.62’ye düştü.

500 listesindeler ama özkaynakları negatif

Şİrketlerİn yatırımlarının finansmanında ne ölçüde borç kullandığını gösteren borç/özkaynaklar oranı da 2008 değerlendirmesine göre ciddi şekilde düştü. 2007 yılında Fortune 500 listesine giren şirketlerin borç/özkaynaklar oranlarının ortalaması 1.15 iken, bu listeye 2008 yılında giren şirketlerin ortalamasına göre 1.46’ya yükseldi. Sağlıklı bir mali yapı için bu oranın 1’den büyük olmaması gerekiyor. Fortune 500 listesinde dikkat çeken bir durum ise 500 içinde 5 şirketin negatif özkaynağının bulunması.