Yiyeceklerin genlerimiz üzerindeki etkisini araştıran nutrigenomiks testi diyet dünyasının yeni trendi.
Hücrelerimizdeki biyokimyasal olaylar genlerimiz tarafından düzenleniyor. İnsanlarda yaklaşık olarak 20-25 bin gen olduğu düşünülüyor. İnsan DNA’sının yaklaşık yüzde 99.9’u da benzer. Geride kalan binde 1’lik kısım bizi diğer insanlardan farklı kılıyor. Hastalıklara yakalanma şansımızdan, ilaç ve tedavilere farklı cevap vermemize, davranışlarımıza kadar bu farklılıklar rol oynuyor. İşte çok popüler olan genetik testlerin hedeflediği de bu farklılıklar.
Nutrigenomiks: Yiyecek dünyasının yeni trendi
Yiyecek dünyasındaki en büyük trendlerden biri nutrigenomiks. Nutrigenomiks yiyeceklerin ve yiyecekleri oluşturan bileşenlerin genlerimiz üzerindeki etkisini araştıran bilim dalı. Besinlerin emilimi, metabolizması, vücutttan atılımı ve biyoliojik etkilerine bakıyor. Bireyin genotipine göre beslenmeyi en iyi hale getirmeyi amaçlıyor. Henüz emekleme aşamasındaki bir bilim dalı bu, ancak önümüzdeki yıllarda sağlık alanında çok önemli katkıları olacağı düşünülüyor.
Nutrigenomiks bir yiyeceğe karşı tüm vücudun biyolojik olarak nasıl tepski gösterdiğine bakıyor. Tek gen-tek yiyecek işkisine ise nutrigenetik deniyor. Ülkemizde de bu genetik testleri yaparak size özel diyet reçetesi çıkartan birçok şirket var.
Uygulamak çok kolay
Bu testleri uygulamak çok kolay. Evinizde örnek alıyorsunuz. Anket dolduruyorsunuz. Postalıyorsunuz. Hastane yok, trafiğe girmek yok. Sonuç da evinize geliyor veya internet üzerinden alıyorsunuz. Çok popüler olmasının nedenlerinden biri de bu olmalı.
Evinize gönderilen bir genetik test kitine tükürüp, tükrüğünüzü yolluyorsunuz. Atalarınızın kimler olduğundan, cilt bakımınızın nasıl oması gerektiğine, en doğru diyet şekline kadar belirlenebileceği vadediliyor. Bazıları Alzheimer, Parkinson gibi günümüzde çok sık görülmeye başlanan ve çoğumuzun yakalanmaktan ürktüğü hastalıklar konusundaki riskinizi bile belirlediğini iddia ediyor. Meme ve yumurtalık kanseri riskini belirleyen testler de var.
Şişmanlık ve şeker riski
Yaşam stili ve çevresel faktörler, demografik koşullar etkiliyor. Bir bölgede nüfusta genel olarak diyabet az görülüyor olabilir. Sizde de gen taraması riskinizi düşük gösterebilir.Ancak aşırı şekerli yiyeceklerle beslenir, şişmanlar, hergün şekerli içecekler içerseniz bu testin de bir anlamı kalmıyor.
İddialar bilimsel değil
2010’da Amerikan Hükümet Güvenilirlik Ofisi nutrigenomiks testi yapan firmaların bazılarını incelemeye almış. Sonuçta aldatıcı reklama yöntemlerini ve yanlış yönlendirici sonuçlarını eleştirmişler. Ayrıca insanların DNA’sına göre destek verilebileceği iddialarının bilimsel kanıtı olmadığına karar vermişler.
Uzmanlar ne diyor?
2003’te İnsan Genomu Projesi tamamlandığından beri genetik kodumuz konusunda çok büyük adımlar atıldı. Bunlardan en önemlisi tüm hastalıklardan sorumlu tek özel gen olmadığı. Açalım; diyelim DNA analizinizde Çölyak (aşırı gluten alerjisi) hastalarında olan bir genetik işarete rastlandı. Bu sizin de Çölyak hastası olacağınız anlamına gelmiyor. Nüfusun genelindeki bir riski gösteriyor evet, ama sizin özel sağlığınızdaki riski göstermiyor. Bu yüzden bunu bilmenizin o kadar da önemi yok.
Batı dünyasında uzman görüşü genelde şöyle: “Çok fazla test yapıldı ve yapılıyor. Düzenleme yok. Hastalar ‘kötü’ sonuç aldığında bununla nasıl başedebilecekleri belirsiz. Bu testler kişiye hayatını değiştirebileceği, yaşamını uzatabileceği umudu vadediyor. Ancak gerçekten işe yarıyorlar mı, kanıt yok. İnsanlar aşırı reklamla endişeli hale getiriliyor.”
Manchester Üniversitesi’nden Genetik Tıp Profesörü Bill Newman’ın genetik testi kiti konusundaki düşüncesi ipin ucunun kaçtığı yolunda. Bu kitlerin gelecekte önemli veriler sağlayabileceği görüşünde. Ancak “Şimdi güvenilir değiller” diyor ve ekliyor, “Çok fazla varyant olduğu için özel bazı hastalıkları belirlemekte yetersizler. Bir genetik varyantınız (değişken) var diye illa o hastalık gelişecek diye bir şey yok. Genetik testler konusunda sağlık profeyonellerinin bile kafası karışık. İnsanlara kof güven aşılanıyor veya gereksiz paniğe sürükleniyorlar.” Kendi kliniklerinde testlerin öncesi ve sonrasında kişilere psikolik destek verildiğini de belirtiyor. Prof. Newman’a genetik testler para ödemeye değer mi diye sorulduğunda verdiği yanıt: “Hayır. Sinemaya gidin. Spor seyredin. Paranızı güzel bir şeye harcayın, hayatınızı zenginleştirecek bir şeylere…’
Cambridge Üniversitesi’nden 20 yıldır şişmanlık üzerinde çalışan genetik uzmanı Dr. Giles Yeo nutrigenomiksin güvenilir yönlendirmeler yapabilmesi için yıllara ihtiyaç olduğunu vurguluyor. “Bu testlerin öngörüde bulunabileceği düzeye gelebilecek miyiz? Evet, bir düzeye kadar. Ancak 10-15 yıla ihtiyacımız var. Şu anda bunlara harcadığınız para bir anlamda tuvalete gidiyor” diyor.
Testlerin tehlikeli mi?
Testi yaptıranlardan tabii ki fayda görenler, olumlu yaşam beslenme biçimi içine girenler var. Ancak bir çok kişi yiyecek konusunda obsesif davranışlar içerisine girebiliyor. Ya da ‘Genlerim sağlam’ diye zararlı yiyeceklere yönelebiliyorlar.
Sağlık listesi
1-Aktif olun.
2-Sosyal olun.
3-Sigara içmeyin.
4-Alkol kullanmayın.
5-Sevdiğiniz işi yapın.
6-Şişmanlamayın.
7-Normalin altında kiloda olmayın.
8-Bol sebze ve meyve yiyin.
9-Zeytinyağı kullanın.
10-Beyaz ve yeşil çay için.
