Kardelen doğanın bize sunduğu en güzel, zarif bitkilerden biri. Bu zarif çiçekli bitkinin çağımızın hastalığı haline gelen Alzheimer’a çare olabileceği aklınıza gelir miydi? Kardelenin soğanı galantamin adlı bir bitkisel bileşik içeriyor ve bu bileşik dünyada 70’den fazla ülkede Alzheimer hastalığının tedavisi için onaylandı.
İlk kez Homer bahsetmiş
Antik Yunan’da kardelenin belleği güçlendirici etkileri not edilmiş. Ancak -tartışılsa da- tarihsel olarak ilk kayıt ünlü şair Homer’in Odyssey adlı eserinde yer alıyor. Homer eserinde kökleri siyah, çiçeği süt gibi beyaz olan, tanrıların ‘moly’ diye adlandırdıkları bir bitkiden bahsediyor. Esrindeki kahraman bu bitkiyi zihnini arıtmada kullanıyor.
Bulgar bir eczacı keşfetmiş
Binlerce yıldır bu bitki geleneksek tıpta kullanılmasına rağmen Alzheimer için ilaç olarak öne çıkması ancak son zamanlarda gerçekleşti. 1950’lerin başlarında Bulgar bir eczacı köylülerin baş ağrılarını gidermek için bitkinin yaprak ve soğanını ezerek alınlarına sürdüğünü görüyor. İşte böylece kardelenin ilaç olma yolu açılıyor. Bulgaristan’da 1958’de ilaç olarak kullanılması onaylanmış. Doğu Avrupa’da çocukları poliomiyelit olan köylülerin bu çocuklara kardelen soğanlarından yaptıkları bir çayı içirdikleri ve tedavi ettikleri de kaydedilmiş. Ayrıca halk tıbbında ezilmiş soğanları donmaya karşı da kullanıyorlarmış. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nin onayı ise yıllar sonra 2001’de gelmiş. Şu anda ABD’de Alzheimer hastalığı ve erken bunama tedavisi için yaygın olarak kullanılıyor.
Dikkat!
Soğanları evde kendi başınıza kullanmaya kalkmayın. Çünkü zehirliler ve yan etkileri var. Kusma, karın ağrısı, ishal, gibi...
Kardelen
Latince adı Galanthus nivalis. Bu isim Yunanca’da süt anlamına gelen gala, ve çiçek anlamına gelen anthos sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuş. İsim bitkinin süt beyazı çiçeklerinden ilham almış.
Anavatanı Türkiye, İran ve Kafkas dağları
Avrupa’ya misyonerlerce götürülmüş. Genellikle nemli ormanlık alanlarda, nehir ve dere kıyılarında yetişiyor.
Soğanlı bir bitki.
5-6 cm uzunlu-ğunda yaprakları var.
Bembeyaz çiçekli.
Çiçekleri bal kokulu ve kışın geç döneminde açıyorlar. Baharın müjdecisi.
10 cm. uzuyor ve genişliyor.
Aşırı ticari toplama nedeniyle bitki azaldığı için Avrupa’da doğadan kardelen toplamak yasak.
Galantamin ne işe yarıyor?
Bitkinin yaprakları ve soğanlarında bulunan kimyasal galantamin işlevini şöyle gerçekleştiriyor:
Asetilkolin beynin fonksiyonlarını yerine getirmesi için çok önemli bir kimyasal; sinir hücreleri arasındaki iletiyi sağlıyor. İşte galantamin beyinde bu kimyasalın yıkımını önlüyor, beyindeki miktarını artırıyor ve böylece belleği güçlendiriyor. Alzheimer’da asetilkolin seviyeleri azalıyor. Galantamin bu azalmayı durduruyor veya azalma hızının düşürüyor. Böylece belleği koruyor.
Kardelendeki galantaminin karaciğer üzerinde toksik etkisi de yok gibi… 1989’da Avusturya’da bunaması olan hastalar üzerinde yapılan deneydeki sonuç da ilginç: Üç yıl boyunca galantamin verilen hastaların galantamin yerine başka ilaçlar verilen hastalara göre belleklerinin çok daha iyi durumda olduğu gözlenmiş.
Alzheimer’a adını veren profesör
