Satılmayan hayvanlara EBK’dan alım garantisi

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürü’nden arife günü hayvanlarını satamayacağı endişesi taşıyan besicilere bayram müjdesi: “Ellerinde hayvan kalırsa yükleyip götürmesinler, hepsini nakit verip satın alacağız”

ANKARA Et ve Balık Kurumu Genel Müdürü Bekir Ulubaş, bayram öncesi hem üreticilere hem tüketicilere son uyarılarını yaptı. Ulubaş’ın sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:

- Neden ithalat yapmak zorunda kaldık?

- Et ve Balık Kurumu 1952’de kurulmuş bir KİT. 1992’ye kadar 35 işletmesi olmuş. 1992’de ‘Devlet kasaplık yapmaz’ konjonktürü ilerleyince yem ve süt fabrikaları ile özelleştirmeye alınmış. En son özelleştirilecek kurum en önce özelleştirmeye alınmış. Ben özelleştirmeye karşı değilim ama EBK kademeli özelleştirmeye alınmalıydı. Türkiye’nin doğusunda belli kısıtlardan dolayı özel sektör yeteri kadar yatırım yapamamış. Besiciye, üreticiye sürekli garanti düzenli pazar olamamış. Oysa EBK’nın asıl görevi bu. 35 işletmenin 28’i ya satılmış ya devredilmiş. Satılıp da devredildiği zaman besici pazarını kaybetmiş Türkiye hayvancılığı da bundan süratle etkilenmiş.

- Yani EBK’nın özelleştirilmesi mi hayvancılığın bu duruma gelmesinde etken oldu?

- İlk sebeptir demiyorum. Sebeplerden en önde geleni terördür. Bu terörden on binlerce can telef oldu, acısını çekiyoruz. Ayrıca ülke tarımının en büyük zarar gören kısmı hayvancılık. Terör olan bölgede yaylalar kapatıldı. Şırnak’ta mesela 18 yaylanın 16’sı kapatılmış. Buradaki yüzbinlerce koyun şehir çöplüğünde beslenecek değil ya? Koyun varlığı terör nedeniyle dağlara götürülemeyince 40 milyondan 20 milyona düşmüş. Avrupa’da kırmızı et açığını domuz kapatıyor. Müslüman ülkelerde bunu koyun kapatır. Üçüncü neden Türkiye’de zaman zaman süt fiyatları düşmektedir. Süt inekçiliği zarar etmeye başladığında inekler kasaba gider. Ana olmayınca dana olur mu? Türkiye et üretiminde artış yaptı. Ancak tüketim de arttı. Bir hane eskiden 2 kilo et alıyorsa bugün 4 kilo alıyor. Geçmişte 1 milyon turist geliyorsa şimdi 30 milyon geliyor. 73 milyon nüfusumuz 103 milyona çıktı. 30 milyon turisti 6 ay besliyoruz. Az buz et de tüketmiyorlar maşallah. Hem döviz bırakıyorlar hem et tüketiyorlar.

Özelleştirmede de büyük sıkıntılar yaşandı sanıyorum...

- Hayvancılık etkilenince 2005 yılında EBK kapsamdan çıkarıldı. Tabii 28 işletme satılmış devredilmiş. Bugün onlardan 4 tane yoktur kombina olarak çalışan. Geri kalanda ya AVM var, ya villa var. Özelleştirirken bu gayeye hizmet edecek diye almışlar. Ancak 2-3 sene sonra elden çıkarmışlar. Sayın Başbakanımız 2005’te Güneydoğu, Orta Anadolu’ya gidince bizzat ticaret odası başkanları, STK’lar yanına gidip, “EBK’yı kapatmak yanlıştı. Özelleştirmeden çıkarın” dediler. Ve böylece çıkarıldık. O yıl kurum 40 trilyon zarar ediyordu. Şu anda zarar etmiyor. Sayın Başbakan çok ciddi arkamızda durdu. 13 yılda özelleştirmede çürümüş teknolojisinin hepsini yeniledik. Dünyada bu sahada en güçlü işletmelerinden birisi haline geldi, senelik ciromuz 400 trilyona ulaştı. 7 bin ton et üretiminden 50 bin ton ete yükseldi. Teknolojimizi, TIR filomuzu yeniledik. Şu anda bir anda 1500 gövdeyi bir yerden bir yere eksi 18 derecede taşıyacak güce erişti.

- Geçen kurban bayramında anguslar büyük gürültü kopardı

- Aslında dünyanın en kaliteli eti angus ırkınındır. Dünyadaki tüm hayvancılık otoriteleri böyle kabul eder. Eti çok leziz, yumuşaktır. Ama bunlar koyun gibi sürü psikolojisiyle hareket eden hayvanlar. Orada da yaylalarda 3-5 bini birlikte tutulur. Baktık ki hem biz, hem bizden alanlar sıkıntı çekti. Çok hırçınlar. Bu yıl aynı et lezzetine yakın Simental, Limuzin gibi ırkları çektik. Angusdan daha uysallar. Şu anda Lüleburgaz Tarım İşletmesi’nde 70 dekar üzerinde kurduğumuz dünyanın son model hayvan dinlendirme alanındalar. Kurbanlık almak isteyenlere orada kilosunu 9. 6 TL’den satıyoruz.

- Bir kurban normalde kaç lira olmalı?

- Biz gemiden indirirken ve bindirirken tartıyoruz. Getirdiğimiz hayvanların canlı kg ortalaması 440. Et randımanı yüzde 60. Buraya 30 günde geldikleri için yolda 20 kilo almış veya düşmüş olabilir. 9.6 ile çarptığında 4 bin 500 TL eder. Biri gelip şunu seçtim dediğinde 10 dakika içinde teslim ediyoruz. Orada bir banka oluşturduk. Lüleburgaz’a gelip parasını yatırıyor, çayını ikram ediyoruz. Yarım saat içinde hayvanını yüklüyoruz alıyor, gidiyor. Sayın Bakan’ın talimatıyla İstanbul içinde 6 yerde satış merkezi oluşturduk. Orada 5 bin 500 TL. Çünkü serbest piyasa oluşmuş. Dengeyi bozmak istemiyoruz. Piyasaya müdahale etmeyeceğiz ama iki tarafın aleyhine bozulmasını engellemek istiyoruz. Dışarıda vatandaş bunları 6 bin 500 TL’ye alıyor. Satıcı kar ediyor vatandaş da üzülerek almıyor.

- Kaç angus geldi?

- 18 bin baş civarında hayvan var ama 2 bini angus değil. Limuzin, uzun ve beyaz. Asaleti var. O arabalara benziyor gerçekten. Hepsine ilgili vatandaş ama limuzini daha çok merak ediyorlar sanıyorum. Angus isteyen az ama alan var.

- Anguslar için köprüyü kestiler...

- Sattığımız hayvan sayısı 3 bini geçti. Biz hepsini satalım demiyoruz. Vatandaş satsın ama fiyat yükselmesin. Onlar da haklı. Yol, araba parası veriyor. O insanların ne çile çektiklerini biliyorum ama durumun tüketicinin aleyhine de bozulması doğru değil. Kurbanlıklar seçilmiş hayvanlar. Bunların 1500 TL yüksek olmasını normal karşılıyorum. Endişeleri ‘piyasaya EBK mı hakim olacak’ sanıyorum. Ancak öyle değil. ‘Biz varız ama piyasayı yükseltirseniz buna müsaade etmeyin’ diyoruz. Şuanda kesinlikle ben İstanbul pazarında hayvan satmaya getirenlerin büyük çoğunluğunun sattığını biliyorum. Satamayanlara da zaten garanti veriyoruz.

- Nasıl bir garanti veriyorsunuz?

- Bakanımızın talimatı var. EBK peşin alış veriş yapar. Şimdi de peşin ödeyeceğiz. Karkası 14 TL’den alıyoruz. Elinde hayvan kalan, satamayan olursa yükleyip götürmesinler. Kombinalarımız alıp kesecek ve kapıdan çıkmadan hesap numarasına paralarını yatıracağız. Orta Anadolu’da Yozgat ve Ankara, Güney’de Adana ve Doğudaki kesim yerlerimize götürebilirler. Çok büyük miktarda satılmayan hayvan kalacağını sanmıyorum ama satılmasa da biz besicinin de sigortayız. Mağdur olmayacaklar.

Kurbanlıklar okulun önünde

Kurban Bayramı için tüm hazırlıklar tamamlandı. Belediyeler, hem hayvan satışında hem de kesimde sorun yaşanmaması için çeşitli önlemler aldı. Ancak bu bayram da yine kaçan hayvanları kovalayanlar, kendilerini kesen acemi kasapların haber olması bekleniyor. Erzurum’daki hayvan pazarından taşan kurbanlıkların ilköğretim okulunun önünü mesken tutması da olacakların habercisi gibi.

VAN’DA 350 BİN TL’LİK ALIM YAPTIK

- Van için bayramda neler yapılacak?

- Van kombinamızı yapan müteahhit dürüst bir insanmış. Kesimhanemizde pek hasar yok. Çivisi oynanamış diyebilirim. Lojmanlarımızda ufak tefek çatlaklar var ama oturulabilecek durumda. Ne yapabiliriz diye baktık. Şu ana kadar ahırları yıkılan, bize kestirmek üzere hayvan getiren tüm vatandaşlarımızın hayvanlarını alıp kesiyoruz. Bunları eksi 40 derecede donduruyoruz ve satmamız gereken yerlere ulaştırıyoruz. Şu anda 350 milyarlık alım yapmışız. Almaya da devam ediyoruz. Getirenler iyi ki EBK burada özelleştirilmemiş dediler. 200 dekarlık kombina sahamızı çadır kente açtık. 300 ton depomuzu boşalttık ve soğuk zincirde durması gereken gıdalar için ayırdık.

- Kesim yapacak mısınız?

- Diyanet Vakfı ve Türk Kızılay’ın orada kurban kestirip depremzedelere vermesi için bizimle bir anlaşması var. 500 Kızılay, 300 tane Diyanet Vakfı için keseceğiz. Tüm hazırlıklarımız tamam. Başka kombinalardan kasaplar görevlendirdik. İsterlerse gövde halinde dondurup daha sonra aş evlerine teslim edeceğiz. İsterlerse 5 kg’lık paketler halinde bizim soğutucu araçlarımızla istedikleri köyde dağıtmak şartıyla götürüp vereceğiz. Bundan da ücret talep etmiyoruz.

UYDUDAN ET TAKİBİ

- Uydudan bu araçları izlediğiniz doğru mu?

- TIR ağımızı yeniledik. Bir seferde 25 ton et taşıyan TIR’lar oluşturduk. Bu çok ciddi bir güç. Uydudan izliyoruz. Şu anda size hangi TIR nerede gösterebilirim. Kapı kaç sefer açıldı, hızı kaç, kaç saattir yolda, içerdeki derece nedir, anında görüyoruz. ‘Ne oldu’ diye hemen arıyoruz. Bunun için teknoloji satın aldık, çok da pahalı değil.12 adet 25 tonluk TIR, 130 tane 5 ve 10 tonluk küçük araçlarımız var. 140 aracı Türkiye sathında izliyoruz. Bu maliyetimizi son derece aşağı çekti.