Çocuklarda dil gecikmesi ve ebeveynler için tavsiyeler

Konuşma, iletişim maksatlı olarak çıkarılan sesler bütünü olarak tanımlanabilir. Bu sesler başkaları tarafından anlaşılamadığında problem başlar. Öte yandan dil, çıkarılan seslerden ziyade anlamla ilgilidir ve bilişsel becerilerle yakından ilişkilidir. Bu nedenle dil gecikmesi çoğunlukla konuşma problemlerinden daha büyük önem arz eder.

Dil gecikmesi, çocuğun dil gelişimi doğru aşamalardan geçiyor ancak daha yavaş ilerliyorsa kullanılabilecek bir ifadedir. Gelişim problemleri arasında en yaygın olanlardan biridir ve okul öncesi çocuklardan yaklaşık onda birinde görülür.

Erken yaşlarda bir çocuğun dil gelişiminin yavaş mı seyrettiğini, dil bozukluğu mu olduğunu yoksa sonradan açılacak bir çocuk mu olduğunu anlamanın kesin bir yolu yoktur. Bu nedenle işi şansa bırakmayıp yardım almak seçilecek en mantıklı yol olacaktır. Dil becerileri anlamında çocuk, sonradan açılacak bir çocuk olsa bile dil ve konuşma anlamında yardım almanın kimseye bir zararı olmaz.

Normal Dil Gelişim Aşamaları

0-1 Yaş

• Konuşan kişiye bakar

• Kendi adına tepki verir

• Ağlama benzeri sesler çıkarır

• Sesleri taklit eder

• Yetişkin konuşmasından sonra sesli olarak iletişim kurar

• İletişim maksatlı jest, mimik kullanır

1-2 Yaş

• Basit nesneleri adlandırır

• Çevreden gelen sesleri ayırt eder

• Kendisinden istenen objeyi verebilir

• Zamir kullanmaya başlar

• Yaklaşık 50 sözcük kullanır

• İki sözcükten oluşan ifadeler kullanabilir

• Aydan aya yeni sözcükler edinir

2-3 Yaş

• Ekleri anlar

• Sıralı yönergeleri anlar

• Ortalama 100-400 arası kelime kullanır

• Çünkü, ya da gibi gramer yapılarını kullanabilir

• Ne, nerede soru kelimelerini içeren sorular sorabilir

• İki- üç sözcüklü ifadeler kullanır

• Olumsuzluk içeren ifadeler kullanır

• İyelik ekini kullanabilir

• Kısa sohbetler yapar

3-4 Yaş

• Hemen her soru kalıbını kullanabilir

• 4 ya da daha fazla sözcükten oluşan cümleler kurar

• Olmuş olan olayları anlatır

• Ortalama 800-1500 sözcük kullanır

• Anlatılan hikayeleri geri anlatabilir

4-5 Yaş

• Renk ve şekilleri adlandırır

• Karmaşık cümle kurar

• Art arda gelen olayları anlar

• İfadelerinde ayrıntı kullanabilir

• Ortalama 1000-2000’den fazla sözcük kullanır

• İfadeleri ve konuşması yetişkin konuşmasına yakındır

Dil ve konuşma problemlerine neden olan etmenler nelerdir?

1. İşitme kaybı

2. Çevresel uyaran eksikliği ve istismar davranışları

3. Bilişsel yetersizlik

4. Doğum öncesinde ya da sırasında ortaya çıkan güçlükler

5. Nörolojik problemler(serbralpalsi, travmatik beyin hasarı, hidrosefali vb.)

6. Yarık damak dudak gibi yapısal problemler

7. Yaygın gelişimsel bozukluklar(otizm, asperger vb.)

8. Çocukluk çağı apraksisi.

Çocuğumun dil ve konuşma gelişimine nasıl yardımcı olabilirim?

• Doğar doğmaz hatta doğum öncesinden itibaren çocuğunuzla konuşun

• Çıkardığı seslere tepki vermeyi ihmal etmeyin

• En erken dönemlerden itibaren onunla oyun oynayın

• İletişim kurduğu zaman ona yönelin ve sorduğunuz bir soruya cevap vermesi için gerekiyorsa 5- 10 saniye kadar bekleyin

• Bebeksi konuşmasını taklit etmeyin, onunla bir yetişkin gibi iletişim kurun

• Gün içinde kendi yaptığı şeyleri, hissettiklerini, tecrübe ettiklerini ona anlatın

• Ona hikayeler okuyun ve size geri anlatmasını teşvik edin

• Onu konuşmaya zorlamayın

• Birlikte sözlü müzik dinleyin

• Sözlerini genişletin, örneğin “araba” için “aba” derse evet bu bir araba şeklinde cevap verin

• Birlikte fotoğraf albümlerine bakın

• Çok soru sorun

• Jest ve mimik kullanmaya özen gösterin

• Çocuğunuzla birebir oynayın, onun istediği oyunu oynayın ve ısrarcı olmayın

• Bilgi paylaşımını ve anlatımı ödüllendirin

• Gramer hatalarını eleştirmeyen yalnızca doğru model olun

• Çocuğunuzu dil becerisi olarak kendinden daha iyi düzeyde olan çocuklarla birlikte oynatın

Pek çok kişi dil-konuşma müdahalesinin çocuk konuşmaya başlayınca başlaması gerektiğini düşünür ancak bu doğru değildir. Yapılan çalışmalar çocukların ilk kelimelerini söylemeden önce dahi, dile dair pek çok bilgiye sahip olduklarını gösteriyor. Yapılacak müdahale, mümkün olan en erken zaman zarfında gerçekleşmelidir. Eğer çocuğunuz yukarıda listelenen problemlerden birine sahipse, erkenden dil değerlendirmesine tabi tutulması ve gerekli görülüyorsa bireysel dil - konuşma terapisi sürecine vakit kaybedilmeden başlanması faydalı olacaktır.

Uzman Dil ve Konuşma Terapisti

Çağdaş Karsan