Türkiye’de öğretim ilköğretim çağındaki 12 milyon öğrenci yarın dersbaşı yapıyor. Peki çocuklarımıza neler yedirmeliyiz? Okul yemekleri nasıl bir denge ile hazırlanmalı? Uzman Diyetisyen Selahattin Dönmez'e sorduk..
Okulların açılmasıyla öğrencilerin ne yiyeceği de ebeveynlerin gündemine oturuyor. Çocuklar her gün okulda tavuk, köfte, hamburger, makarna ve tost ile besleniyor. Ara öğünleri ise gofret, çikolata ya da cips gibi yiyeceklerle geçiştiriyorlar. Bu beslenme modeli de çocukluk ve yetişkinlik döneminde obezite, kolestrol, kalp ve damar hastalıkları, diyabet gibi bir çok kronik rahatsızlığa davetiye çıkarıyor. Sağlıksız beslenme çocukların zeka ve öğrenme kapasitesini de olumsuz etkiliyor. Beslenme ve Diyet Uzmanı Selahattin Dönmez, doğru beslenmenin çocuklarda bilişsel gelişimi sağlayarak akademik başarıyı artıran önemli bir faktör olduğunu belirtiyor.
Kahvaltıyı pas geçenin kalp krizi riski yüzde 27
Harvard Tıp Fakültesi araştırması kahvaltı öğününü atlayan çocukların ileri yaşlarda kalp hastalığına yakalanma riskinin düzenli kahvaltı yapan çocuklara göre yüzde 27 daha fazla olduğunu gösteriyor. Ülkemizde öğrencilerin beslenme alışkanlıkları incelendiğinde yüzde 60 ila 85’i sabah kahvaltı yapmadığı bilimsel olarak kanıtlandı. Kahvaltı yapanların ise, maalesef yüzde 25-43 oranla simit, gofret, çikolata, sandviç gibi besinleri tercih ettiği görülüyor. Kahvaltı yapmayan çocukların dikkat, öğrenme, aritmetik becerilerinde kayıp olduğunu gösteren çalışmalar var. Çocuklara peynirli tost yanına süt, peynir, yumurta, taze sıkılmış meyve suyu ile sebzeli gözleme dengeli mönüler hazırlayabilirsiniz.
Favori yemeklere sebze ekleyin!
Çocuklar yemekleri yerken çok dikkatlidirler. Güzel sunulan yiyeceklere karşı dayanılmaz bir zafiyet gösterirler. Küçüklüğünüzü hatırlayın annenizin yaptığı pırasa yemeğini yemezken komşunuzda ikinci tabağı istediğiniz olmadı mı? Bu nedenle favori yemeklerine sebze eklemek ile işe başlayabilirsiniz. Örneğin tam buğday makarnasını peynir ve çiğ yenilebilen sebzelerle ile karıştırın. Yaptığınız spagettinin sosuna küp küp kesilmiş domatesleri ekleyin. Evde yapılmış tavuklu sandviçine salatalık, marul, maydanoz ile süsleyin.
- Çorbalarına haşlanmış taze fasulye, bezelye veya mantar ile zenginleştirin.
- Ara öğünlerde havuç ve salatalık dilimlerini limonlu suya koyup kokteyl bardağında hazırlayın.
- Sebzeler buharda pişerse daha cezbedici görünürler. Tavuk, balık, kırmızı etlerin yanına mutlaka garnitür olarak koyun.
- Alışverişe çocuğunuzla çıkın sebzeleri tanıtın ve değişik sebzelerin değişik tatlarını birlikte deneyin.
- Beslenme eğitimine yönelik kitapların sebze kısımlarını beraberce okuyun.
- Eğer hala sebze yememekte ısrarlı davranırsa A ve C vitamininden zengin meyvelerden fazla yemesine özen gösterin.
Çocuğunuza tabağını dörde bölmeyi öğretin
Çocukların okulda yemekhaneden yemek seçerken ve evinizde ailece yiyeceğiniz öğünde farklı çeşitte besin tüketmesine izin verin. Çeşitli besin tüketimi çocukların yaşlarına uygun kalori almasının dışında ihtiyaçları olan protein, karbonhidrat, yağ, diyet lifi, vitamin ve mineralleri de yeterli almalarını sağlar. Bunu çocuğunuza öğretin. Tabağını yonca yaprağı gibi düşün ve 4 eşit parçaya ayırın. Konulacak kaba farklı besin gruplarını ve değişik renkte besinleri yerleştirin. Örneğin; 1/4’üne et yemeği veya kuru baklagil yemeği, 1/4’üne pişmiş mevsime uygun sebze yemeği, 1/4’üne bulgur pilavı veya tam tahıllı ekmek, geri kalan kısma yoğurt koymasını söyleyin. Besinleri karıştırmadan ayrı ayrı tatlarını bilerek yemeleri önemlidir. Besinleri asıl besin değerleri ya tohumlarında, ya kabuklarında ya da kabuklarına yakın kısımlarında olduğunu çocuğunuza öğütleyin. Besinlerin etkin kısımları ayrıştırılarak tüketilirse çocuklar yeterince vitamin ve mineral alamaz. Bu nedenle rafine edilmiş yiyecekler hakkında bilgi verin.
6-11 yaş grubu okul çağı çocuklarına örnek mönü
Kahvaltı:
1 parça peynir veya 1 adet yumurta, 1 veya 2 dilim ekmek, 7-8 adet zeytin veya 1 tatlı kaşığı pekmez, 1 su bardağı süt, domates, salatalık
Ara:
1 adet meyve
Öğle:
1 küçük tabak etli yemek veya 1 tabak kuru baklagil yemeği, 1 kase yoğurt veya cacık veya 1 su bardağı ayran, 1 - 2 dilim ekmek veya 1 servis kaşığı kadar bulgur tam buğday makarnası veya 1 kase tahıl ya da tarhana çorbası, Bol mevsime uygun az yağlı salata
İkindi:
1 adet taze meyve ve 1 su bardağı süt veya 1 avuç içi kadar kuru meyve kuru yemiş karışımı
Akşam:
1 küçük tabak sebze yemeği veya az yağlı mevsime uygun taze sebzelerden hazırlanmış salata veya buharda sebze, 1 küçük parça ızgara tavuk veya köfte veya 2 yumurtalı menemen, 1 kâse yoğurt veya cacık
Yatarken:
1 su bardağı süt ve 1 adet meyve
1800-2000 kalori
Okul çağı çocuklarının Dünya Sağlık Örgütü önerilerine göre günde yaklaşık 1800-2000 kalori arasında beslenmeleri gerekiyor.
Kantini kapatan okul bile var!
Okullar öğrencilerini sağlıklı beslenmeye yönlendirmek için kantinleri kapatılıyor. İstanbul'daki Evrim Okulları Müdürü Polin Ökke, "Biz çocuklarımızın eğitiminde doğru beslenmenin sağlıklı bireyler olarak yetişmelerinden çok önemli olduğunun bilincindeyiz. Bu sene okulumuzun kantinini kapatma kararı aldık. Öğrencilerimizin de daha kontrollü ailelerinin de bizlerin gözetiminde kalori dengesi göz önünde bulundurarak obeziteye karşı savaşmaya çalışmaktayız’’ dedi.
Çekirdekli ve tahıllı ekmekler yedirin
Çocuklarınız ekmek tüketecekse buğday, köy ekmeği, mısır ekmeği, çok tahıllı ekmek, kepekli pirinç ve makarna, bulgur tercih edin.
Kabukları soymayın
Her türlü sebze ve meyveleri kabuklarını soymadan tüketmek gibi.
Okul mönülerini düzenli takip edin
Aileler okul mönülerini mutlaka yakından takip etmeli. Ona göre çocuklarının zevklerini ön plana çıkaracak besinleri yemelerinin sağlıklı olacağını çocuklara öğretmelidirler. Kafeteryalara ailece gidip şu besinler sağlığa daha zararlı, bunları yemenin daha doğru olacağı onlara yaşamın içerisinde fark etmeyecek şekilde öğretiler verebilirler.
Her gün 5 porsiyon sebze ve meyve
Çocuklara öğretmemiz gereken en önemli beslenme alışkanlığı günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketmek. 5 porsiyon sebze ve meyvenin anlamı çocukların büyüme ve gelişmesi için gerekli olan diyet lifi, A ve C vitaminlerini eksik almalarını önlemek.
