Büyük depremin belgesi arşivden çıktı

Kentin ileri gelenlerinin, Padişah 3’üncü Ahmet’e gönderdiği ve vergilerin deprem nedeniyle azaltılmasını isteyen belge, 21 Kasım Pazartesi günü Denizli Belediyesi tarafından açılacak Denizli’de Doğal Afetler Sergisi’nde sergilenecek.

Denizli Belediyesi ile Başbakanlık Devlet Arşivleri Müdürlüğü birlikte bir proje yürüttü ve Osmanlı arşivlerinden ulaşılan 52 bin belge arasından deprem ve doğal afetlerle ilgili olanlar derlenerek Denizli’de Doğal Afetler Sergisi düzenlendi. 21 Kasım Pazartesi günü açılacak serginin en önemli belgesi ise Denizli’de 19 Kasım 1717’de meydana gelen ve 6 bin kişinin öldüğünü kanıtlayan Padişah 3’üncü Ahmet’e kentin ileri gelenleri tarafından vergilerin azaltılması için gönderilen yazı oldu. Arşivlere göre o dönem 12 bin civarında olan Denizli nüfusunun yarısı depremde hayatını kaybetmiş.

3’üncü Ahmet’e gönderilen yazıda Denizli’de meydana gelen deprem sonrası şehrin yerle bir olduğu, ayakta sağlam binanın kalmadığı sadece bağ ve bahçelerde bulunanların hayatta kaldığı, 6 bin kişinin öldüğü bildiriliyor. 19 Kasım 1717’de meydana gelen deprem felaketinden sonra büyük bir yangın çıktığı ve yangında da can kayıpları ile maddi zararın oluştuğu vurgulanıyor. Denizlili ileri gelenlerin mühürlerini taşıyan belgede halkın zor durumda olduğu belirtilerek, padişahtan vergilerin azaltılması talebinde bulunuluyor.

Denizli Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Hüdaverdi Otaklı, deprem gerçeğini bir kez daha gözler önüne sermek adına bir sergi düzenleyeceklerini belirtti. Turan Bahadır Sergi Salonu’nda açılacak sergide Denizli’de meydana gelen depremler ve doğal afetlerle ilgili arşivlerde bulunan belgelerin ve fotoğrafların yer alacağını kaydeden Otaklı, serginin oluşturulması için binlerce arşiv belgesinin titiz bir incelemeden geçirildiğini anlattı. Otaklı, "Bu sergi geçmişte yaşanan doğal afetlerin Denizli’de ne türlü bir etki bıraktığını gözler önüne sermek için düzenlendi. Binlerce arşiv belgesi tarandı. Denizli’de yaşanan can ve mal kaybına yol açan felaketler belgelerin diliyle kamuoyu ile paylaşılacak. Birinci derece deprem kuşağında yer alan Denizli’de doğal afetlerden kaçınamayız. Yapmamız gereken halkımızı bu afetlere karşı bilinçlendirmek. İşte bu amaçla böylesine önemli bir sergi hazırladık. Doğal afetlere karşı geçmişten dersler çıkararak gelecekte daha donanımlı olunması gerektiğini bir kez daha hatırlatmak istedik" diye konuştu.

Padişah 3’üncü Ahmet’e gönderilen yazı şöyle:
"Adalet ve saadet dağıtıcı Padişahın yüce kapısına, Lazikiye ve Denizli Kazası’nda yaşayan alimler, salihler, seyyidler, imamlar, hatipler, askeri görevliler ile bütün halkın arzıdır.

18 mahalleden oluşan Denizli şehrinde, 19 Kasım 1717 günü öğlen vaktinde zelzele-i azime (çok şiddetli deprem) olmuştur. Şehir içinde bulunan kale ile camiler, mescitler, hanlar, hamamlar, okullar, çarşı, pazar, dükkanlar ve evler bir anda tamamen yıkılmış ve sağlam hiçbir bina kalmamıştır. Deprem sırasında cami ve mescitlerde bulunan ve öğle namazım kılanlardan hiç kimse kurtulamamıştır. Aynı şekilde o sırada hamamlarda bulunan kadın, erkek ve çocuklardan da kurtulan olmamıştır.

Deprem sırasında evlerinde bulunan ve yıkıntılar altında kalanların ancak onda biri canlı olarak kurtarılabilmiştir. Sadece, evleri dışında bağ ya da tartarında bulunanlar depremden zarar görmemiştir. Deprem nedeniyle yıkıntılar altında kalarak hayatını kaybedenlerin sayısı 6 bindir. Depremden sonra çıkan yangın nedeniyle de evlerdeki tüm mal, erzak ve eşyalar yok olmuştur. Zaten fakir olan halk deprem ve akabinde çıkan yangın nedeniyle şehri terk etmek zorunda kalmış ve çevre iller olan Isparta, Muğla, Aydın ve Kütahya taraflarına göç etmiştir. Halk yardıma muhtaç olup çok perişan bir haldedir.

Ayrıca Denizli yakınlarında olan Eskihisar, Kurudere, Bağbaşı, Kebir, Zekeriya, Goncalı, Karakova, Kayahan ve Hacıeyüplü köyleri de tamamen yerle bir olmuştur. Bu köylerde yaşayanların çoğu hayatını kaybetmiştir.

Kurtulanlar ise perişan bir durumdadır. Yeni yılla birlikte vergi toplama zamanı da yaklaşmakta olduğundan, şehrimizden tahsil edilecek avarız, bedel-i nüzul, sürsat ve beldar malları gibi vergilerin alınması, zaten perişan ve yardıma muhtaç olan halimizi daha da kötüleştirecektir. Halimize merhamet gösterilerek Denizli ile çevre köylerinden tahsil edilmesi gereken bu vergilerde indirim yapılmasını rica ediyoruz. Durumumuzu bu dilekçemiz ile yüce kapınıza arz ederiz. Emir ve ferman elbette adalet ve merhametin merkezi olan Padişahımızındır.