Bankalarda sorun hala çok büyük

Krizin yerle bir ettiği bankalarda büyüme başladığına yönelik işaretler gelirken Nobelli ekonomist Stiglitz, yatırımcı Jim Rogers, eski FED Başkanı Paul Volcker ve İsrail Merkez Bankası Başkanı Stanley Fischer bunu tehlikeli buluyor.

Lehman Brothers'ın 15 Eylül 2008'de ABD tarihinin en büyük iflasına konu olmasının üzerinden tam bir yıl geçti. Bu, aynı zamanda tüm dünyayı sarsan küresel krizin de bir yılını doldurduğu anlamına geliyor. Aradan geçen bir yılda gerek ABD gerekse dünya ekonomisi kendisini toparlamak adına çok sayıda önlem aldı ancak küresel resesyonun atlatıldığını söylemek için henüz çok erken. Krizin birinci yıldönümünde ekonomistler, analistler, uzmanlar ve yatırımcılar birbiri ardına geçen bir yılın analizini yapıyor. Bunlardan biri de Nobel ödüllü dünyaca ünlü ekonomist Joseph Stiglitz. Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'ye dünya liderlerine iletmesi için küresel krizle ilgili bir rapor vermek için bulunduğu Paris'te Bloomberg'e konuşan Stgilitz, ABD'nin krizden ve Lehman Brothers'ın iflasından sonra bankacılık sektöründe sorunları çözmede yetersiz kaldığını belirtti.

Sorunlar çığ gibi büyüdü

Aynı zamanda Columbia University profesörlerinden olan Stiglitz'e göre ABD'de ve tüm dünyada "batmalarına izin verilmeyecek kadar büyük olan bankalar" daha da büyüdü ve sorunlar 2007'den, yani krizin tohumlarının atıldığı dönemden çok daha büyük bir hal aldı. Stiglitz bu konuda yalnız değil. ABD Başkanı Barack Obama yönetimine bankaların boyutlarının küçültülmesi konusunda danışmanlık veren ABD Merkez Bankası (FED) eski Başkanı Paul Volcker ve geçen ay hükümetlerin finans kurumlarını daha fazla büyümekten alıkoyması gerektiğini belirten İsrail Merkez Bankası Başkanı Stanley Fischer da Stiglitz'le benzer görüşleri paylaşıyor.

Yatırım dünyasının efsane isimlerinden, Rogers Holdings Yönetim Kurulu Başkanı Jim Rogers da geçen yıl CNBC'ye verdiği bir söyleşide FED'in lağvedilmesi ve ABD'nin en büyük sigorta kuruluşu AIG'nin iflasına izin verilmesi gerektiğini savunmuştu. Ancak hükümetlerin bankaları ve finans kurumlarını kurtarmayı seçmelerinin ardından Rogers, krizin birinci yılında yine CNBC'ye konuştu. "Bankalar yüzlerce yıldan beri iflas ediyor" diyen Rogers, sistemin bu şekilde işlediğini ve biri başarısız olduğunda onu bırakmak gerektiğini belirtti. Rogers, tüketim ve borç sarmalına da değindi ve "Borç ve tüketim sorununa çözüm nasıl daha fazla borç ve tüketim olur? Şu anda görülen iyileşme 2008'de ertelenen ihtiyaçların 2009'da alınmak zorunda kalınması ile oluştu. Ama önümüzde çok daha kötü şeyler var" dedi. "Henüz daha kötüsünü görmedik" diyen Rogers Avrupa'nın hiçbir zaman görmediği kadar büyük borç yükünün altında kaldığına da dikkat çekti.

Bankalar riske geri döndü

Uzmanların değerlendirmeleri bu yöndeyken ABD hükümetinden 250 milyar dolardan fazla yardım alarak krizde iflastan kurtulan bankalar ise bu günlerde yeniden büyümeye başladı. Associated Press (AP)ajansının haberine göre nisan-haziran ayları arasındaki dönemde ABD'nin en büyük 5 bankası Goldman Sachs, JP Morgan, Wells Fargo, Citigroup ve Bank of America'nın başını çektiği finans kurumları riskli yatırım araçlarına geri döndüler. Üstelik bankaların bu yatırım araçlarından elde ettikleri gelirler de arttı. Kriz etkilerinin zirve yaptığı 2008'in dördüncü çeyreğinde Goldman Sachs riskli varlıkların alım-satımını neredeyse durdurmuştu. Ama 2009'un ikinci yarısında bu ürünlerin alım-satımı toplam gelirlerin neredeyse yüzde 50'sine ulaştı ki bu, 2007'de kriz başlamadan önceki rakama oldukça yakın. JP Morgan'ın riskli varlık alım-satım gelirleri de benzer seviyelerde yükseldi. Ayrıca 5 büyük bankanın bir günlük işlemlerinden kaynaklanabilecek potansiyel kayıpları yılın ikinci çeyreğinde 1 milyar doları aştı ve bu, iki yıl önceki oranın yüzde 76 fazlasına denk geliyor. Ekonomistlere ve analistlere göre ise sorun büyük bankaların birbirleri ile işlem yapmaları ve bu şekilde kazançlarını katlamaları. Çünkü bu durumda bir büyük bankanın batması diğerlerini de peşinden sürükleyeceği ve ABD bankacılık sistemine tamiri zor zararlar vereceği anlamına geliyor.

Rakipsizlik iyileşme getirdi

Bankaların kriz henüz tam olarak sona ermeden hızlı bir büyüme trendine girmeleri Lehman Borthers'ın iflası, Bear Stearns'ün JP Morgan Chase'e ve Merrill Lynch'in Bank of America'ya satışı ile ortada rekabet edecek çok fazla yatırım bankası kalmamasına da bağlanıyor. Rakamlar da buna işaret ediyor. 5 büyük ABD bankasının yılın ikinci çeyreğinde elde ettikleri kârların toplamı 13 milyar dolar. Bu rakam 2008'in aynı döneminde elde edilen kârların iki katına, 2007'de, yani ekonomi güçlüyken elde edilen 20.7 milyar dolarlık kârın ise üçte ikisine denk geliyor.

AP'ye konuşan eski IMF Şef Ekonomisti ve Massachusetts Institute of Technology Sloan School of Management profesörü Simon Johnson, "Büyük bankalar şu anda eskiden olduklarından çok daha güçlü. Pazar payları büyüdü ve hepsi Washington üzerinde etki sahibi" dedi. Simon'a göre piyasada yeni balonlar oluşabilir ve bankalar büyük sorunlarla karşılaşabilir.

BANKALARIN KEYFİ YERİNDE

* Goldman Sachs, JP Morgan, Wells Fargo, Citigroup ve Bank of America'nın ikinci çeyrek kârı 13 milyar dolar.
* Bu bankaların riskli yatırım araçlarıyla gerçekleştirdikleri işlemlerin sayısı hızla artıyor.
* Bank of America ve Wells Fargo, Fannie Mae ve Freddie Mac destekli ev kredilerinin yüzde 41'ini oluşturuyor.
* İki banka bu yılın ilk yarısında bu kredilerden 284 milyar dolar geliri var. Geçen yılın aynı döneminde gelirleri 124 milyar dolardı.
* ABD'nin en büyük 10 bankasının krizde devletten aldıkları destek toplam 250 milyar doları buldu. Bugüne kadar geri ödenen miktar ise sadece 4 milyar dolar.