Ziraat Bankası hangi konuyu Rekabet Kurulu’na şikâyet etti?

Bankalar Rekabet Kurulu’nun (RK) gündeminde olmayı sevdi. Daha bir ay önce RK, 7 büyük bankaya rekabeti ihlal ettikleri gerekçesiyle ceza verdi. O kararın altındaki imzalar kurumadan bu kez Ziraat Bankası, RK’nin kapısını şikâyetçi sıfatıyla çaldı... Vatan Gazetesinin Ankara bürokrasisini yakından takip eden başarılı muhabirlerinden Gülümhan Gülten’in imzasını taşıyan habere göre:

“BDDK’nın 1 Ocak tarihinden itibaren getirdiği yeni düzeni fırsata çevirdiği iddia edilen değerleme şirketleri, dosya başına 350 TL fiyat belirledi. Gayrimenkul Değerleme ve Ekspertiz şirketlerinin aralarında anlaşarak birlikte fiyat belirlemeleri Ziraat Bankası‘nı kızdırdı. Ziraat Bankası, gayrimenkul ekspertiz ve değerleme şirketlerini RK’yi şikâyet etti. RK da şirketler hakkında inceleme başlattı.

Ziraat Bankası’nın rekabet şikâyet ettiği konuyu biraz irdeleyelim. Tüketiciler, bankalardan konut kredisi kullandıklarında aldıkları konut üzerinde banka ipoteği konulması için, o konutun ekspertiz değeri tespit ediliyor. Bankalar ekspertiz işlemini SPK ve BDDK‘dan lisanslı gayrimenkul şirketlerine yaptırıyor. Ziraat Bankası’nın iddia ettiği üzere, 14 gayrimenkul değerleme şirketi, aralarında anlaşarak dosya başına 350 TL olarak birlikte fiyat belirlemişlerse, bu yaptıkları Rekabet Kanunu’nun 4. maddesinde belirtilen rekabeti ihlal niteliğinde.

Rekabet Kanunu’nun 4. maddesi; aynı mal veya hizmeti üreten veya satanların, aralarında rekabeti sınırlayan bir anlaşma ile fiyat belirlemelerini yasaklıyor. Ziraat Bankası’nın iddia ettiği gibi, gerçekten 14 değerleme şirketi bir araya gelip aralarında anlaşarak bir fiyat dikte ettirmiş ise, bu bir rekabet ihlalidir ve bu şirketlere para cezası verilmesi gerekir.

Birlikte fiyat mı belirlendi?

Konuyu araşırdım, Ziraat Bankası’ndan farklı bir durum olduğu yolunda bilgilere ulaştım. Konunun özü şu. Gayrimenkul Ekspertiz Değerleme şirketlerinin üst birliği olan “Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği” 7 Ocak 2011 tarihinde aldığı 2 NO’lu kararda; değerleme şirketlerinin bankalara yaptıkları ekspertiz değerlemesi için dosya başına alacağı ücretin asgari miktarının 350 TL olduğunu tüm üyelerine tavsiye niteliğinde bildiriyor. Rekabet hukukuna göre teşebbüs birliği sayılan “Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği”nin aldığı bir tavsiye kararı, üyeleri olan değerleme şirketlerinin dosya bedeli olan asgari miktarı belirliyor ve üst sınırı açık bırakıyor. Yani isteyen şirket 350 TL veya üstündeki herhangi bir bedeli talep edebilir. Teşebbüs birliğinin bu kararı, şirketlere demiyor ki her dosyadan mutlaka 350 TL alacaksın. Diyor ki ben sana 350 TL’den başlayan bir bedeli, takdiri size ait olmak üzere tavsiye ediyorum. Nitekim benzer teşebbüs birlikleri, mesela Barolar Birliği de, avukatların alacağı asgari ücretleri birliklerine mensup avukatlara tavsiye ediyor. Aynı şekilde diğer meslek birlikleri de benzer yönde kararlar alıyor. Bu tür asgari miktar belirleyen meslek birliklerinin kararları tavsiye niteliğinde kararlardır ve Rekabet Kanunu’na aykırı değildir.

Teşebbüs birliğinden geri adım

Türkiye Değerleme Uzmanları Yönetim Kurulu’nun, 7 Ocak’ta aldığı kararla asgari dosya bedelini belirleyen kararını üyelerine bildirmesinden sonra Ziraat Bankası’nın olayı RK’ya taşıması üzerine, Türkiye Değerleme Uzmanları Birliği 25 Ocak’ta yeni bir karar alarak, konunun resmi mercilere taşınması üzerine 7 Ocak’ta aldığı tavsiye kararını durduruyor. Bence birlik bu kararı acemice ve bilgisizce alıyor. Birlik tavsiye kararını geriye alacağına, kararının arkasında dimdik durmalıydı ve de RK’ye bu kararı için menfi tespit talebinde bulunmalıydı.

Banka rekabeti ihlal etmiyor mu?

Ziraat Bankası’nın bu şikâyeti ne kadar haklı ne kadar haksız, Kurum’un incelemesi sonucu ortaya çıkacaktır. Ancak bence bu tür işlemlerde bir rekabet ihlali var ise bunun alasını Ziraat Bankası ve diğer başka bankalar yapıyor. Ziraat Bankası’na gidin, bir konut kredisini alın. Sizi kendi istediği bir değerleme şirketine yönlendiriyor. Yine gidin Ziraat Bankası’na, bir otomobil kredisini alın sizi kendi sigorta şirketine yönlendiriyor. Bu, rekabet ihlalidir. Banka sizden değerleme şirketi raporu isteyebilir veya konut kredisi için sigorta yaptırmanızı talep edebilir. Ancak sizi mutlaka filarca şirketten yapacaksınız diye zorunlu tutamaz. Ziraat Bankası’nın bu her iki işlemdeki davranışı Rekabet Kanunu’nun 6. maddesindeki “hâkim durumun kötüye kullanılması”na giren bir rekabet ihlalidir.

Ziraat Bankası bu davranışı ile değerleme şirketlerine kendi istediği ücreti dikte ettirerek rekabet ihlalini bizzat kendisi yapıyor.