İlk yarıda sanayi üretimi

İlk yarı temel göstergeleri yavaş yavaş geliyor. Dış ticaret ay sonunda çıktı. Bugün açıklanan ödemeler dengesini de gördükten sonra değerlendireceğim. Sanayi üretimi ise dün TÜİK tarafından yayınlandı.

Gelişmiş ülkelerde sanayi üretimi konjonktürün önemli göstergelerinden biridir. Ekonomik büyümenin belirleyici unsurudur. O nedenle iktisatçılar tarafından yakından izlenir. Özellikle imalat sanayiinin gidişatı yakın gelecekle ilgili ipuçları taşır.

Türkiye için olayın bir başka boyutu daha vardır. Türkiye sanayileşmeye ancak yirminci yüzyılın ikinci yarısında başladı. Son elli küsur yılda önemli kazananımlar sağlandı. Ama hâlâ sanayileşmesini tamamladığı söylenemez.

Dolayısı ile, sanayi üretiminin seyri konjonktür dışında ek bilgi taşıyor. Mevcut politikaların içerdiği büyüme modelinin “sanayi dostu” olup olmadığını değerlendirmeye izin veriyor. Büyümenin orta-uzun vadede sürdürülebilirliğini gösteriyor.

Çift haneli artış

Haziranda sanayinin çarklarını ne hızla döndürdüğü çok merak ediliyordu. Kısaca hafızamızı tazeleyelim. Kriz aylarındaki çöküşün baz etkisi ile aralıktan itibaren hem toplam sanayi üretiminde hem imalat sanayiinde bir önceki yıla kıyasla artış yüzde 20’lerde seyretmişti. Mayısta bile yüzde 15’in üstünde gelmişti.

Haziran verisi iki nedenle önem kazanıyordu. Birincisi, baz etkisi daha düşüktü. Geçen haziranda ekonomide anlamlı bir toparlanma başlamıştı. İkincisi, özellikle ihracattan kaynaklanan sorunlar nedeni ile sanayi büyümesinin yavaşlama ihtimali belirmişti.

Aylık verilere bakalım. Haziranda bir önceki yıla kıyasla toplam sanayi üretiminde yüzde 10,2, imalat sanayii üretiminde yüzde 10,6 artış çıktı. Yani büyüme sınırda da olsa iki haneli sayılarda kalabildi.

Üç aylık verilerle devam edelim. İkinci çeyrekte geçen yıla göre sanayi üretimi artışı toplamda yüzde 14,2, imalat sanayiinde yüzde 15,2 oluyor. İlk çeyrekte aynı sıra ile, yüzde 17,3 ve 19,8 idi. İkinci çeyrekte büyüme hızı çift haneye yakın çıkabilir.

Son olarak kriz öncesi ile karşılaştıralım. Haziranda toplam sanayi üretimi iki yıl öncesinin altında, üç yıl öncesinin çok az üstündedir. İmalat sanayiinde ise üç yıl öncesine (2007) ancak ulaşılmıştır. Sanayileşme durdu diyebiliriz.

Ciddi bir uyarı

Konjonktür analizi için TÜİK’in yayınladığı takvim ve mevsim etkisi temizlenmiş verilere bakıyoruz. Bu yöntem bir önceki aya kıyasla değişimi anlamlı kılıyor. Kısa dönemli eğilimleri daha iyi yansıtıyor. Maalesef orada haberler iyi değil.

Türkiye için imalat sanayii endeksi önemlidir. Mayıs 2009-Mayıs 2010 arasında takvim ve mevsim etkisi temizlenmiş imalat sanayi üretimi her ay bir önceki aya kıyasla artmıştı. 13 ay süren bu eğilim haziranda kırıldı. İmalat sanayii üretimi mayısın yüzde 2,2 altına geriledi.

Tek gözleme fazla güvenilmez. Geçici ya da arızi etkenlerden kaynaklanabilir. Ancak, imalat sanayii üretiminde haziranda beliren düşüş diğer göstergelerle uyumludur. İkinci yarı için imalat sanayiinden gelen tatsız bir uyarıdır.

Nedenlerine girmiyorum. Akla hemen AB’deki sorunlar ve elbette aşırı değerli TL geliyor. Devam edeceğim.