2009’da brüt kamu borcu

Yunanistan sonunda acı ilacı içmek zorunda kaldı. Dolaylı-dolaysız vergiler artıyor. Memur alımı ve maaşlar donduruluyor. Kamu yatırımları ve cari harcamaları kısılıyor. Kendi olmasa da IMF’in ruhu Yunanistan’a ulaştı.

Devletler işte bu nedenle, mali piyasalar sıkıştırınca vatandaşlarına dönüp “pamuk eller cebe” diyebildikleri için batmaz. Bizim geçmişten çok iyi bildiğimiz bir durumdur. Komşunun halini anlıyoruz. Ne diyelim; başa gelen çekilir!

Ocak için Finansal Çözümler Ltd. tarafından hesaplanan CNBC-e Tüketici Eğilimi Endeksi açıklandı. Mevsimlik etki temizlenince hem bir önceki aya hem geçen yıla kıyasla düşüş görülüyor. Tüketimdeki canlanmanın güçsüzlüğüne yeni bir işarettir.

Hazine 2010’un ilk nakit gerçekleşmesini yayınladı. Ocak’ta 2.3 milyar TL faiz-dışı fazla, 3.7 milyar TL nakit açığı var. 2009’a kıyasla gelir faiz-dışı harcamadan hızlı artıyor. Ama faiz ödemeleri patlıyor. Bu da nakit açığını iki katına çıkartıyor.

Bütçe açığı borcu yükseltir

Birbiri ardından 2009’un verileri kesinleşiyor. Ödemeler dengesi ve dış ticaret endeksleri bugün yayınlanıyor. Dış denge için onları bekliyorum. Sonra sıra sanayi üretimi ve Pazartesi günü açıklanacak istihdam verilerine geliyor.

Merkezi yönetim brüt borcu ile başlıyorum. Aslında toplam kamunun net borcu daha yararlı bir gösterge ama geç yayınlanıyor. Üçüncü çeyrek çıkalı çok olmadı. Konu yoğunluğundan onu da ele alamadık. Sanırım yıl sonu verileri Nisan ortasını bulur.

Temel büyüklükler aşağıdaki tabloda yer alıyor. İlk sütuna hatırlatma için 2001’i koydum. Son üç sütunda karşılaştırmalar yer alıyor. Borç verileri üst bölümde TL, alt bölümde dolar cinsinden ifade ediliyor.

2009’da Hazine borcunda bir artış olduğunu bütçe açığından biliyorduk. Nitekim 61 milyar TL artarak 441 milyar TL’ye yükseliyor. Halbuki 2009’da bütçe açığı 52 milyar TL idi. Aradaki farkın kaynağını net kamu borcunda göreceğiz.

Brüt kamu borcunun milli gelire oranını yüzde 46 hesaplıyoruz. Krize rağmen Türkiye’nin brüt borcu AB ortalamasının altında kalıyor. 2008’de yüzde 40’tı. Yani brüt borcun milli gelire oranı 6 puan yükseldi. Artış da AB ortalamasından küçüktür.

Bazı gözlemler

Kamu borcundaki artış tümü ile TL cinsinden borçtan kaynaklanıyor. Hazine’nin döviz borcu 85 milyar dolar düzeyinde sabit kalıyor. Ama dövizle iç borcun payı azalıyor. Bütçe açığının iç piyasadan TL ile finansmanı sayılara yansıyor.

Son iki sütunda enflasyonu düşüp reel değişimi hesaplıyoruz. 2009’da TL borcunda yüzde 17 reel artış, döviz borcunda yüzde 6 reel azalış, toplam borçta yüzde 9 reel artış var. Resesyonun bütçeye ve oradan kamu borcuna maliyetidir.

Son sütunda 2001’den 2009’a reel değişim hesaplanıyor. 2009’daki reel artışa rağmen, sekiz yıl sonunda Hazine’nin brüt borcu hâlâ 2001 düzeyinin yüzde 2 altında kalıyor. Küresel krize rağmen nisbi mali istikrarın sırrı bu sayıdadır.

Kötümserleri de sevindirelim. Tablonun alt bölümüne, dolarla borç sayılarına baksınlar. Brüt kamu borcu 2009’da 293 milyar dolara yükseliyor. Artış oranı 2009’a göre yüzde 17, 2001’e göre yüzde 137’dir.