Dış alem faktör gelirleri

Gayrisafi Yurt içi Hasıla (GSYİH) ile ülke içinde yapılan mal-hizmet üretimi yada yaratılan katma değer ölçülüyor. Ancak, ülkede oturup başka ülkelerde gelir elde edenler oluyor. Ülkede üretilen gelirin de bir bölümü yabancılara aktarılıyor. Bunlara dış alem faktör gelir ve giderleri deniyor. Önemli bir kalem, ödenen ve alınan faizlerden oluşuyor. Şirketlerin kâr ve çalışanların gelir transferleri de faktör gelirleri arasında yer alıyor.

Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) yurt dışı ile faktör geliri ilişkilerini de kapsıyor. GSYİH'ye yurt dışı faktör gelirlerini ekleyip yurt dışına giden faktör giderlerini çıkartınca GSMH'ye ulaşılıyor. Tanım icabı, net dış alem faktör geliri artı ise ülkenin kullanabildiği gelir (GSMH) üretiminden (GSMH) daha büyük oluyor. Net dış alem faktör geliri eksiye düşünce tersi gerçekleşiyor.

Kriz ve faktör gelirleri
1995-2003 dönemi için yıllık faktör gelir ve giderlerinin dolar değerleri Gazetedeki köşemde yer alan grafikte gösteriliyor. DİE bunları TL olarak yayınlıyor. Dolara çevirmek için üç aylık verileri dönem kuru ile bölüyoruz. Türkiye'nin dış alem faktör gelirlerinin tepe noktası 1998'de 10,3 milyar dolar.

Rusya krizi ve Öcalan davasının etkisi ile 1999'da 8 milyar dolara geriliyor. 2000'de tekrar 8,5 milyar dolara yükseliyor. Şubat krizi ile birlikte hızlı bir düşüş başlıyor. 2003'de faktör gelirleri sadece 5,6 milyar dolar oluyor. Yani 2000'e kıyasla faktör gelirleri 2,8 milyar dolar ya da yüzde 33 azalıyor. Hesabı dolar yerine euro ile yaparsak düşüş 4,2 milyar euro ya da yüzde 46 gibi daha da yüksek bir değer alıyor.

2001 sonrasında faktör gelirleri çökünce Türkiye'nin net dış alem gelirleri eksiye dönüşüyor. Halbuki 1987-2000 arasında her yıl arti veriyor. Şubat krizi net faktör gelirlerini eksiye dönüştürüyor. Neden böyle oluyor? Türkiye'nin yurt dışında gelir ve döviz kazanma gücünde bu kadar büyük bir azalış nereden kaynaklanıyor? Maalesef bir cevap bulamıyoruz. Tek makul açıklama, "sermaye kaçağı" duruyor. Yani ülke dövizi kazanıyor. Fakat döviz ülkeye gelmiyor. Dolayısı ile milli gelir hesaplarına da girmiyor.

"Kim moral verecek?"
Sakıp Sabancı aramızdan çok zamansız ayrıldı. Keşke tek haneli faizleri, AB üyeliğini ve diğer özlediği başarıları sevgili vatandaşları ile birlikte kutlayabilseydi. Sakıp Bey hep daha güzel bir Türkiye için didindi. Türkiye'ye daima güvendi ve herkesin güvenmesi için çaba gösterdi. Sanırım çoğumuzun duygusunu Cem Boyner özetledi. "Şimdi kim bize moral verecek?"

Kederli ailesine, yakınlarına ve Sabancı camiasına sabır, kendisine Allah'tan rahmet dilerim. Sakıp Bey'i özleyeceğiz.