Döviz kuru üstüne

Küresel borsalar bir türlü hangi yöne gideceklerine karar veremiyor. İyimserlikle kötümserlik arasında hızlı geçişler yaşanıyor. Bu tür davranış bozukluğuna insanlarda “manik depresif” deniyor.

Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, Pazartesi günü Bakanlar Kurulu’nda konuştu. Sunuma www.tcmb.gov.tr adresinden ulaşılıyor. Küresel kriz ve Türkiye ekonomisi üstüne kapsamlı ve kolay izlenen bir çalışma olmuş. Okumanızı tavsiye ederim.

Krizin bittiğini nasıl anlarız? Ortalıkta çok sayıda öncü göstege dolaşıyor. Bir ara “Baltic dry” diye bilinen navlun endeksi çok popülerdi. Google’da ev ve araba ilanları arama sayılarını kullananlar da oldu.

Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Burak Saltoğlu Marmara Egzoz Endeksi öneriyor. “Geçtiğimiz aylarda İstanbul’un trafiği rahatlamıştı; gene sıkışmaya başladı, galiba dipten döndük” diyor.

Döviz kurunda dalgalanma

Türkiye’de döviz kurunun hâlâ vatandaşın esas ilgi odağı olduğunu izliyoruz. Nereye gitsek, kimi görsek, önce dolar, ardından euro paritesi soruluyor. Resesyon, işsizlik vs. ancak ondan sonra gündeme geliyor.

Mart başında kurda sert bir dalga yaşanmıştı. Doların Nisan’da 2 TL, Mayıs’ta 2.5 TL olacağı iddiaları derhal dolaşıma girdi. Kurun yukarı doğru hareket ettiği günlerde bu tür söylentiler hep çıkıyor. Neyse ki vatandaşların büyük bölümü geçmişte olduğu gibi gaza gelip döviz almaya kalkmadı. Beklemeyi tercih etti. İyi haberdir. Dalgalı kur rejiminin nasıl çalıştığının yavaş yavaş anlaşıldığını gösteriyor. Bu dönemde döviz kurunda volatilitenin yükselmesi şaşırtıcı değildir. Türkiye’ye özgü de değildir. Küresel mali piyasalarda gerginliğin arttığı günlerde döviz kurları da bundan nasibini alıyor. Euro-dolar paritesinde bile sert hareketler oluşuyor.

Reel kurda düzeltme

Dalgalı kur rejimlerinde kısa dönemde döviz kurunu büyük ölçüde sermaye hareketleri belirliyor. Dolayısı ile faiz farkları ve güven gibi mali ve psikolojik etkenler öne çıkıyor. Kurda büyük kur dalgalanmalar görülebiliyor.

Aynı anda, ekonominin temel özellikleri bu dalgaları sınırlandırıyor. Akla hemen rekabet gücü, üretimin esnekliği, dış ticaret hadleri gibi reel etkenler geliyor. Uzun dönemde döviz kuru üzerinde bunlar etkili oluyor.

Rekabet gücünü ölçen araçlardan biri reel kurdur. Nominal kurdan enflasyon farkları temizlenerek hesaplanıyor. Merkez Bankası Tartılı Efektif Reel Kur endeksini her ay yayınlıyor. Reel kurun Ocak 2007-Mart 2009 arasında seyri aşağıdaki grafikte izleniyor. 2007 boyunca TL değer kazanıyor. 2008 ilkbaharında kısa bir tökezlemeden sonra tekrar artış trendine dönüyor. Ağustos’ta zirveye çıkıyor.

Ama Eylülden itibaren TL hızla değer kaybediyor. Endeks 2007 başındaki düzeyin altına iniyor. Son 6 ayda reel kurda ciddi bir düzeltmenin gerçekleştiği çok net şekilde görülüyor. Önemlidir.