Arabuluculuk sistemi geliyor!

TBMM Adalet Komisyonu, kamuoyunda, hukuk
uyuşmazlıklarını ”arabuluculuk” yoluyla çözümünü öngören tasarıyı kabul etti.

Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı’na göre, düzenleme,
yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde
serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk
uyuşmazlıklarında uygulanacak.

Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Adalet Bakanlığı’nca düzenlenen
arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişiyi, ”arabulucu” olarak
tanımlayan tasarıya göre, arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek,
sonuçlandırmak veya bu süreçten vazgeçmek konusunda serbest olacak olan
tarafların, gerek arabulucuya başvururken gerekse tüm süreç boyunca eşit hakları
bulunacak.

Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça arabulucu, arabuluculuk faaliyeti
çerçevesinde kendisine sunulan veya elde ettiği bilgi ve belgeler ile tuttuğu
kayıtları gizli tutacak. Taraflar da gizliliğe uymak zorunda olacak.

Tasarı, tarafların, arabulucu veya arabuluculuğa katılanlar da dahil
üçüncü bir kişinin, uyuşmazlıkla ilgili olarak hukuk davası açıldığında yahut
tahkim yoluna başvurulduğunda, hangi beyan veya belgeleri delil olarak ileri
süremeyeceği ve bunlar hakkında tanıklık yapamayacağını da düzenliyor.

Arabulucuların hak ve yükümlülükleri

Sicile kayıtlı olan arabulucular, bu unvanını ve bu unvanın sağladığı
yetkileri kullanabilecek; faaliyet sırasında da bu unvanını belirtecek.

Arabulucu, yaptığı faaliyet karşılığında ücret ve masraf isteyebilecek.
Arabulucu, ücret ve masraflar için avans da talep edebilecek.

Aksi kararlaştırılmadıkça arabulucunun ücreti, faaliyetin sona erdiği
tarihte yürürlükte bulunan Arabulucu Asgari Ücret Tarifesi’ne göre belirlenecek
ve ücret-masraf taraflarca eşit olarak karşılanacak. Arabulucu, tarafların her
biri ile ayrı ayrı veya birlikte görüşebilecek veya iletişim kurabilecek.
Arabulucu görevini özenle, tarafsız bir biçimde yerine getirecek.

Arabulucu olarak görevlendirilen kimse, tarafsızlığından şüphe edilmesini
gerektirecek durum olması halinde, bu durumu taraflara bildirecek.

Arabulucuların iş elde etmek için, reklam sayılabilecek her türlü
teşebbüs ve harekette bulunmaları, özellikle tabelalarında ve basılı kağıtlarında
arabulucu, avukatlık ve akademik unvanlarından başka sıfat kullanamayacak.

Taraflar dava açılmadan önce veya davanın görülmesi sırasında arabulucuya
başvurma konusunda anlaşabilecek.

Arabulucunun seçilmesi ve faaliyeti

Başkaca bir usul kararlaştırılmamışsa, arabulucu veya arabulucular
taraflarca seçilecek.

Arabulucu, seçildikten sonra tarafları en kısa sürede toplantıya davet
edecek.

Taraflar, arabuluculuk usulünü serbestçe kararlaştırabilecek.

Taraflarca kararlaştırılmamışsa arabulucu; uyuşmazlığın niteliğini,
tarafların isteklerini ve uyuşmazlığın hızlı bir şekilde çözümlenmesi için
gereken usulleri göz önüne alarak arabuluculuk faaliyetini yürütecek.

Niteliği gereği yargısal bir yetkinin kullanımı olarak sadece hakim
tarafından yapılabilecek işlemler arabulucu tarafından yapılamayacak.

Dava açıldıktan sonra tarafların birlikte arabulucuya başvuracaklarını
beyan etmeleri halinde, yargılama mahkemece 3 ay süre ile ertelenecek.

Arabuluculuk sürecinin başlaması ve sürelere etkisi

Arabuluculuk süreci; dava açılmadan önce arabulucuya başvuru halinde,
tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri ve taraflarla arabulucu arasında
sürecin devam ettirilmesi konusunda anlaşmaya varılıp, bu durumun bir tutanakla
belgelendirildiği tarihten itibaren işlemeye başlayacak. Dava açılmasından sonra
arabulucuya başvuru halinde ise bu süreç, mahkemenin tarafları arabuluculuğa
davetinin taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya başvurma
konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma dışında mahkemeye yazılı olarak beyan
ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten itibaren
işlemeye başlayacak.

Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine kadar geçirilen süre,
zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin hesaplanmasında dikkate alınmayacak.

Tarafların anlaşmaya varması, taraflara danışıldıktan sonra arabuluculuk
için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından
tespit edilmesi, taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya, arabuluculuk
faaliyetinden çekildiğini bildirmesi, tarafların anlaşarak arabuluculuk
faaliyetini sona erdirmesi durumunda arabuluculuk faaliyeti sona erecek.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaştıkları, anlaşamadıkları
veya arabuluculuk faaliyetinin nasıl sonuçlandığı, bir tutanak ile
belgelendirilecek. Arabulucu, tutanağı 5 yıl süre ile saklayacak.

Tarafların anlaşması

Arabuluculuk faaliyeti sonucunda varılan anlaşmanın kapsamı taraflarca
belirlenecek, anlaşma belgesi düzenlenmesi halinde belge taraflar ve arabulucu
tarafından imzalanacak.

Taraflar, arabuluculuk sürecinin sonunda bir anlaşmaya varırlarsa
anlaşmayı icra mahkemesine ibraz edip icra edilebilirliğine ilişkin bir şerh
verilmesini talep edebilecek. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge
sayılacak.

kimler arabulucu olabilecek?

Mesleğinde en az 5 yıllık kıdeme sahip hukuk fakültesi mezunu olanlar,
kasten işlenmiş bir suçtan mahkum olmayanlar, arabuluculuk eğitimi tamamlayanlar,
Adalet Bakanlığı’nca yapılacak yazılı ve uygulamalı sınavda başarılı olanlar
arabulucu olabilecek.

Arabuluculuk eğitimi; hukuk fakülteleri, Türkiye Barolar Birliği ve
Türkiye Adalet Akademisi tarafından verilecek.

Tasarıda, Adalet Bakanlığı bünyesinde oluşturulacak olan Arabuluculuk
Kurulu’nun kimlerden ve hangi kurumlardan oluştuğu da belirtiliyor.

Kurul, yılda en az 2 kez toplanacak.

Gizlilik hükümlerine aykırı hareket ederek bir kişinin hukuken korunan
menfaatinin zarar görmesine neden olan arabulucu 6 aya kadar hapis cezasıyla
cezalandırılacak.

Arabuluculuk yolu ile hukuk uyuşmazlıklarının çözümü sisteminin
çalışmasında görev alacak personel için 22 kişilik kadro ihdas edilecek.

Kanunun yayımı tarihinden itibaren 2 ay içinde kuruluş ve teşkilatlanma
tamamlanacak.

Tasarı, kanunlaşıp yürürlüğe girdikten 1 yıl sonra yürürlüğe girecek.

Görüşmeler

2 gün süren ve yorucu geçen tasarının görüşmeleri, Komisyon Başkanı Ahmet
İyimaya ile bazı milletvekillerinin zaman zaman yaptığı esprilerle, oyçokluğuyla
kabul edilmesine rağmen çok fazla itiraz edilmeden geçti.

CHP, tasarının neredeyse her maddesinde önerge verdi. Bu önergelerden
sadece 3 tanesi kısmen kabul edildi.

CHP, 1. madde üzerinde, Türk Medeni Kanunu ile İş Kanunu kapsamına giren
uyuşmazlıkların bu düzenleme dışına çıkartılmasına ilişkin önerge verdi, ancak
önerge kabul edilmedi.

CHP Uşak Milletvekili Dilek Akagün Yılmaz, önergenin gerekçesini
açıklarken, kadınlara şiddet gibi olaylar ile işverenlerin baskısı altında
işçilerin varolan haklarından feragat etmelerine ilişkin konuların arabuluculuğa
gitmemesi gerektiğini söyleyerek, kadınların baskı altında arabulucuya
yönlendirilebileceği ve kanun ile kendilerine tanınan hakları tehlikeye
girebileceğinden, bu kanunların yasa kapsamından çıkartılmasını istedi.

Yılmaz, önergesi üzerinde konuşmak isteyince, Komisyon başkanı Ahmet
İyimaya, ”Böyle yaparak önergenizin gerekçesini önemsizleştiriyorsunuz” dedi.

Son dakika haberi ’hayırlı olsun’la karşılandı

CHP Kırklareli Milletvekili Turgut Dibek, TBMM Başkanlığı’nın ”tutuklu
milletvekillerinin durumunun yasal zeminde çözümlenmesine” ilişkin açıklama
yaptığını anımsatması üzerine, İyimaya, ve milletvekilleri ”Hayırlı olsun’ dedi.
Dibek’in, MİT Yasasını örnek göstererek, ”Bunu da kısa sürede çıkartabiliriz.
Bir an önce gündemimize alalım” sözlerine İyimaya, ”Komisyon dışındaki atıflar
bizi bağlamaz ama son şeklini biz vereceğiz, buradan geçireceğiz” karşılığını
verdi.

CHP’Li Yılmaz’ın, ”görev ve yetkisini kötüye kullanan arabulucuya ceza
verilmesine” ilişkin önergesi çokça tartışıldı.

İyimaya, ”İçimdeki ses ceza verilmemesini söylüyor. Bakalım, yavru
ayakta duruyor mu durmuyor mu diye bakalım önce” dedi. Müzakerelerden sonra
önerge kabul edilmedi.

”Haberi duyunca sevindirik oldunuz”

Tasarının 12. maddesi okunduktan sonra CHP’li Dibek ”Önergemiz var”
dedi. Bunun üzerine İyimaya, ”Önergeniz yok, haberi duyunca (tutuklu
milletvekillerine yönelik yasal hazırlık) sevindirik oldunuz, şaşırdınız
herhalde” sözleri gülüşmelere neden oldu.

CHP,17. madde üzerinde de önerge verdi. Önergedeki talepler kabul
edilmedi ancak Ahmet İyimaya, ”1. fıkrada ’sona erdiği kabul edilir’ yazılı. Bu,
öznesi olmayan faili meçhul gördüğüm bir hüküm. ’sona erer’ olması lazım. Hukukta
böyle bir norm yok” diye konuştu.

Alt Komisyon Başkanı, AK Parti Bartın Milletvekili Yılmaz Tunç, ”Böyle
kalsın, daha uygun” deyince, İyimaya buna itiraz etti ve düşüncesinde ısrarcı
oldu.

İyimaya’nın, ”Önerge, düzeltim yetkisi içinde kısmen kabul
edilmemiştir” sözlerini de salonda bulunanlar gülerek karşıladı.

CHP’nin, arabulucu olmak için gereken kıdem şartının 10 yıl olmasına
ilişkin önergesi de tartışıldı.

Adalet Bakanlığı Kanunlar Genel Müdürü yüksel Hız, önergeye
katılmadıklarını söyleyince Başkan İyimaya, ”Mimari harekette ressamın fırçası
ne tarafa sallanırsa sallansın kusur oluşturmuyorsa, yasama organı iradeyi
teşekkül ettirirken, yürütme organının veya yasama organının başka bir biriminin
etkisinde kalmaksızın adalet komisyonu fırçasını serbestçe oynatabilir”
sözlerini salonda bulunanlar gülerek karşıladı.

Tartışmalardan sonra 29. madde aynen kabul edildi.