Tüm incir çeşitleri bir yana, bardacık bir yana... Mevsimi iki - üç hafta sürse de onu doyasıya yiyebileceğim için kendimi çok şanslı sayıyorum.
Onu her yıl ağustosun ikinci yarısında karşılamaya hazırlanırım ama bu yaz erken boy gösterdi. Alaçatı pazarındaki bir manav tezgahında gözüme takıldı. Oldukça iri, şekli armudu çağrıştıran, sarımsı açık yeşil rengi ve iyice olgunlaştığında kabuğunda beliren ince çatlaklarla onu uzaktan bile tanırım. Bu çatlaklar onun adeta simgesidir. İzmirliler ona olan sevgilerini, "Keyfinden çatlamış bu bardacık" diyerek dile getirirler.
İzmirliler bardacıkla kahvaltı etmeye bayılır
Dalından yeni koparılmış bardacığın kabuğu kalınca ve gevrektir. Aslında bu özelliğin onu dış etkenlere karşı dayanıklı kılması beklenir. Ancak bardacık çok kolay örselenir, kabuk yüzeyi çok naziktir. Onu soymayı iyi bilenler alt kısmında kabuğu küçük bir madeni para büyüklüğünde kesip ayırır. Sonra uç kısmından bir kesik atar, başparmak ve bıçak arasında tuttuğu kabuğu dilim dilim sıyırarak kolayca çıkardığında, altından hafif pembemsi meyve kendini gösterir. Açgözlülük edip de bardacığı ısırmaya kalkmak görgüsüzlük sayılır. Yemeğin üstüne iyi bir baklava servis edildiğinde yanında onun tadına rakip bir başka tatlı yenmediği gibi, bardacık getirildiğinde sofrada başka meyveye yer olmaz. İzmirliler sadace bardacıkla kahvaltı etmeye bayılırlar.
Aydın’da 272 dişi incir ile 58 ilek çeşidi yetiştiriliyor.
Akdeniz'den fışkıran incirler
Bardacık ağaçlarının meyve tutabilmesi için küçücük bir sineğin katkısına ihtiyaç vardır. Ağacın tozlaşmasını bilimsel adı "blastophaga psenes" olan 1,5 milimetre boyundaki bu minik böcek sağlar. Bardacık dişi bir meyve ağacıdır. Onun meyve vermesi için bu sineklerin, inciri yenmeyen, ceviz büyüklüğüne geldikten sonra dökülen meyvelerinden sadece incir reçeli yapılabilen erkek ağaçların çiçeklerinden taşıdıkları polenlerle bardacığın tozlaştırılması şarttır. İncirin başkenti Aydın’da bu incire “ilek” derler. Biz Akdenizliler şanslı bir bölgenin insanlarıyız. Bu bölgenin dışında yaşayanlar bizim kolayca ulaşabildiğimiz birçok yiyeceği büyük paralar ödeyerek sofralarına getirebilirler. Bunlardan biri de incirdir. Üstelik bizim dışımızdakiler olsa olsa tek bir incir bilirler. Aydın İncir Araştırma Enstitüsü bahçelerinde ise 272 dişi incir ile 58 ilek çeşidi yetiştiriliyor. Bizim manavlarımızda başta bardacık olmak üzere, Bursa Siyahı, Sultan Selim, Yeşilgüz, Kavak, Horasan gibi çeşitler boy gösterir. Kuru incirlerimiz içinde de Ege’nin Sarılop ve Sarı Zeybek, Gaziantep’in Halebi çeşitleri sayılabilir.
Bardacık getirildiğinde sofrada başka meyveye yer olmaz.
Binlerce yıl kafaları karıştırdı...
Bardacığı çok övdüğüme bakıp da genel olarak inciri küçümsediğim sanılmasın. Şekerin henüz var olmadığı, bilinse bile ancak en varlıklı kesimin sofralarına ulaşabildiği dönemlerde pişirilen meyveleri tatlandırmada ondan yararlanılıyordu. Ayrıca bir avuç kuru incir yetişkin bir insanın günlük enerji ihtiyacını karşılayabildiği için bazı yerlerde ekmeğin yerini bile alabilmekteydi. İncir, kutsal kitaplarda da anılan bir meyve. Tevrat’ta Adem ve Havva’nın yasak meyveyi yedikten sonra çıplaklıklarının farkına vardıkları ve mahrem bölgelere incir ağacının yapraklarından yaptıkları bir önlükle gizledikleri yazılıdır. Yasak meyvenin elma olduğu söylenir; öyle ise, Adem ve Havva’nın niye incir yaprağıyla örtündükleri sorusu din bilimcilerin kafasını binlerce yıldır kurcalayıp durdu. Kur’an’da ise hurma, zeytin, incir, üzüm, nar, kiraz ve muzun adları farklı bağlamlarda birçok kez zikredilir. Ama içlerinden sadece incir bir sureye (Tin Suresi) adını vermiştir. Özetle dini öğretilere girmiş bir meyvedir incir. Zeytinin yanı sıra Antik Çağ insanlarının en önemli besin kaynağıdır o. Taze ya da kurutulmuş halde yenmiş, ondan baş döndüren içkiler yapılmış, soğuk algınlığı, kabızlık gibi rahatsızlıklara karşı kullanılmış, yaralar iyileştirilmiştir...
Kahvaltı sofralarına lezzet katan incir reçeli
