Ağır bedel ödetiriz

İran’da işsizlik, yükselen enflasyon ve yolsuzluğa karşı başlayıp rejim karşıtı gösterilere dönüşen protestolar, hükümetin ‘yasa dışı’ ilan etmesine rağmen dördüncü gününde de devam etti. İran’ın kuzeydoğusunda Meşhed’de başlayıp, Kirmanşah, Reşt, İsfahan ve Kum’a son olarak da başkent Tahran’a yayılan gösterilere binlerce kişi katıldı. Birçok şehirde çok sayıda kişinin gözaltına alındığı bildirildi. Tahran Üniversitesi de eylemlerin merkezlerinden biri oldu. İran İçişleri Bakanı Abdülreza Rahmani-Fazli, halka şehirlere ‘korku, şiddet ve terör’ yayan yasa dışı gösterilere katılmamaları çağrısında bulundu, aksi halde ‘çok ağır bedel ödetileceği’ uyarısı yaptı.

‘Yabancı ajanlar’

Düne kadar kansız devam eden gösterilerde gece iki kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Devlet televizyonuna konuşan İranlı bir yetkili ise hayatını kaybedenlerin İran polisi tarafından değil ‘yabancı ajanlar’ tarafından öldürüldüğünü iddia etti. İran İçişleri Bakanı Abdülrahman Rahmani Fazli, göstericilere sert karşılık verileceğini açıkladı.

İnterneti kestiler

Hükümetin protesto gösterilerini yasa dışı ilan etmesine rağmen sosyal medyada sokağa çıkılması için çağrılar yapılıyor. Bu yüzden İranlı yetkililer interneti göstericilerin organize olmasını engellemek için kesti. İran devlet televizyonu yükselen protestolara karşı sosyal medyada Instagram ve Telegram uygulamalarının engellendiğini açıkladı. Ülkde en az 7 şehirde eylemler yapıldığı ve binlerce kişinin sokağa çıktığı söyleniyor.

%15

BBC Farsça’nın yaptığı bir araştırma, son 10 yılda İranlıların ortalama yüzde 15 yoksullaştığını ortaya koydu.

3 SORUDA İSYAN

1- NASIL BAŞLADI?

Gösteriler Perşembe günü ülkenin en büyük ikinci şehri Meşhed’de giderek kötüleşen ekonomik durumu protesto amaçlı başladı. Ülkenin çeşitli şehirlerinden düzenlenen gösterileri tetikleyen sebepler yükselen, enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk. İran uzun süredir ağır yaptırımlar altında ekonomik sıkıntılar çekiyor. Ülkede işsizlik bu yıl resmi rakamlara göre yüzde 12,4’e çıktı. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise ABD öncülüğündeki Batılı güçlerle yapılan nükleer anlaşma sonucu ekonominin kısa sürede düzeleceğini söylüyordu. Bir haftada yumurta fiyatının iki kat arttığı ülkedeki ekonomik talepler, hükümet politikalarına yönelik öfkeye dönüştü.

2- BEKLENİYOR MUYDU?

BBC Farsça’ya göre gösteriler İranlı yetkililer için de sürpriz oldu. Kendiliğinden başlayan gösteriler, Devrim Muhafızları Ordusu ile birçok istihbarat servisinin güçlü olduğu bir ülkede bu tip hükümet karşıtı gösteriler nadir yaşanır. Göstericiler yabancı ülkelerle ilişkileri protesto ediyor ama bunu tetikleyen ülke içindeki memnuniyetsizlik oldu. Zira giderek kötüye giden ekonomi, İran halkını vurdu.

3- ABD NEDEN SUÇLANIYOR?

ABD Başkanı Donald Trump, Twitter hesabından paylaştığı mesajda şu ifadeleri kullandı: Rejimin yolsuzluklarından ve ülkenin varlığını yurt dışında terörizme harcamasından bıkmış olan İran vatandaşlarının barışçıl protestolarıyla ilgili bilgiler geliyor. İran yönetimi, kendini ifade hakkı da dahil kendi halkının haklarına saygı göstermelidir. Dünya bu süreci izliyor.

ABD’nin protestoculara destek vermesine İran sert tepki gösterdi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi, “İran halkı Amerikalıların bu değersiz ve fırsatçı değerlendirmelerini ciddiye almıyor” açıklamasında bulundu. ABD Başkanı Donald Trump’ın İran vatandaşlarının ABD’ye girişini yasakladığını hatırlatan Kasımi, bu nedenle Trump’ın İran halkının durumundan kaygı duymaması gerektiğini söyledi. Kasımi, İran’da halkın meşru taleplerini dile getirebileceği demokrat kanalların bulunduğunu da sözlerine ekledi.

‘Suriye’yi bırak artık bizi düşün’

İran’ın dış politikasına da tepki var. Meşhed’de bazı göstericiler hükümetin Orta Doğu ülkelerine müdahalesine “Hayatım Gazze için değil, Lübnan için değil, İran içindir” sözleriyle gösterdi. Sokaklar, hükümetin iç politika sorunları yerine dış politikaya ağırlık verdiği eleştirisini yapıyor. Sosyal medyada paylaşılan bazı videolarda göstericilerin “Suriye’yi bırak bizi düşün” sloganları attığı görüldü. İran ayrıca Yemen’de Suudi öncülüğündeki koalisyona karşı savaşan Şii Husi milislerine silah temin etmekle de suçlanıyor. Tahran bu iddiaları sıklıkla reddetti. İran’ın ayrıca Lübnan’daki Şii müttefikleri Hizbullah’a da silah verdiği söyleniyor. Birçokları kamu bütçesinin, Suriye, Yemen ve Irak’taki çatışmalar yerine kendi hayat şartlarının iyileştirilmesi için kullanılması gerektiğini düşünüyor. Bütçenin büyük bir kısmı da Şii İslam’ın dünya geneline yayılması amaçlı propaganda için kullanılıyor.

Onun için de ‘ölüm’ çağrısı

Sokaklarda yalnızca Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye değil, aynı zamanda İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e karşı da sloganlar atıldı. Ülkenin güçlü din adamlarının yaşadığı Kum’da da gösteriler olduğu ve “Halk yalvarıyor, din adamları Allah gibi davranıyor”, ‘Ayetullahlara ölüm’ sloganları atıldığı bildirildi.