ABD’den beklenti: Doğu Kudüs kararının kabulü
Kudüs meselesinde “AB biraz daha inisiyatif alabilir mi, BM inisiyatif alabilir mi” sorularına yanıtlar aranıyor ancak Ankara’da bu işin Amerikasız da olmayacağı saptaması yapılıyor. ABD açısından doğru adımın Doğu Kudüs’ü Filistin’in başkenti ilan etmesi olduğu değerlendiriliyor
Kudüs ile ilgili yaşanan sürecin perde arkasında da çarpıcı gelişmeler yaşandığı öğrenildi. ABD’nin Kudüs ile ilgili bir karar alabileceği yönünde bir haber Ankara’ya 1-2 Aralık günü gibi geldi. Ankara bunun doğruluğunu araştırmaya başladı. Bu arada Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı McMaster ile telefon görüşmesi yaptı. O görüşmede Kalın, McMaster’a ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak ilan etme yönünde bir karar alıp almayacağını sordu. Telefonda McMaster “Başkanın böyle bir niyeti, hazırlığı var. Birkaç gün içinde bu açıklamayı yapacak” dedi. Ankara ilk tepkisi o telefon görüşmesinde verdi, Kalın “Büyük hata olur, sadece İslam dünyasından değil, tüm dünyadan tepki gelir, bunu kestirebiliyoruz musunuz?” yanıtını verdi. Ancak McMaster geri adım atmayacaklarını belirterek, barış sürecine katkı sağlayacağını ileri sürdü. Kalın bunun üzerine nasıl katkı sağlayacağını sordu ve “Bunu barış sürecinin ilk adımı diye planlıyorsanız, barış süreci baştan ölü doğar” dedi. McMaster İbrahim Kalın telefon görüşmesinin ardından Ankara harekete geçti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu konuyla ilgili temaslarda bulundu ve elde edilen bilgiler Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunuldu. Cumhurbaşkanı “ABD böyle bir yola girerse tanımayacağımızı açıklayacağız. Hemen İslam İşbirliği Teşkilatı’nı (İİT) olağanüstü toplantıya çağıracağız ve ardından konuyu Birleşmiş Milletlere taşıyacağız. Hemen görüşmelere başlayalım” dedi. Cumhurbaşkanı 20’ye yakın isimle telefon görüşmesi yaptı. Çavuşoğlu ve Başbakan Binali Yıldırım’ın da görüşmeleri oldu. İİT’nin olağanüstü toplantısına Ankara’nın beklentisinin üzerinde katılım oldu.
Zirve günü ABD’yle temas
İİT’nin olağanüstü toplantısının olduğu gün, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın ile McMaster telefon görüşmesi yaptı. Aslında Kalın, McMaster’ın “Türkiye ve Katar radikal ideolojilerin yeni sponsorları” açıklamasının ardından, Türkiye’nin tepkisi için haber göndermişti. Bu haber üzerine McMaster görüşmek istedi ve önce zirveyi sordu. Kalın “Ne bekliyordunuz, çok güçlü bir karar çıktı, Kudüs herkesi birleştirdi. Herkes aynı masada oturdu, aynı bildiriye imza attı. Kararınızı reddediyoruz, Birleşmiş Milletler sürecini de başlatacağız” dedi.
14’e 1 sonucu öngörüldü
BM Güvenlik Konseyi oylaması öncesi tablo ortaya çıkmıştı. Ankara 14’e 1 çıkacağını öngörmüştü. Bunun iyi bir netice olduğu, ABD’nin yanlız kalacağı değerlendirmesi yapıldı. Yani Ankara BM Genel Kurulu için gereken zeminin oluştuğunu düşündü. Hemen ardından da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın talimatı ile süreç başlatıldı.
BM’de oylamanın olacağı gün Ankara’ya Amerikalıların tek tek ülkeleri arayıp, tehdit ettiği haberi geldi. Bunun öncesinde Ankara’nın beklentisi 140-150 gibi bir ülkenin tasarıya evet demeseydi. Bu haberden sonra bir düşüş olabileceği değerlendirildi. Oylama günü Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Feridun Sinirlioğlu ile Cumhurbaşkanlığı yetkilileri sürekli telefonda görüşüyordu. Çavuşoğlu ve Sinirlioğlu “Şu andaki hava, üçte iki çoğunluğu alıyoruz” dediler.
Papa ile nasıl görüştü?
Süreçte Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı görüşmelerden biri de Papa ileydi. Sözcü Kalın’ın Papa ile görüşme önerisi üzerine Erdoğan “hemen bağlanmasını” istedi. Atina’da bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Yunan Cumhurbaşkanı’nın onuruna vereceği yemekten hemen önce telefon görüşmesi gerçekleşti. Erdoğan karara Türkiye’nin tepkisini iletti, Papa da kararın yanlış olduğunu düşündüklerini belirtti. Cumhurbaşkanı Papa’yı İİT’nin zirvesi için İstanbul’a davet etti. Papa “yoğun programı sebebiyle katılamayacağını ancak açıklamaları ile destek vereceğini” söyledi.
Putİn ne dedİ?
Süreçte Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Putin bir kez yüz yüze bir kez de telefonda görüştü. Putin, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın olağanüstü toplantısı için “Bu konu çok önemli, normalde büyükelçi gönderiyoruz ama bu kez bakan yardımcısı göndereceğiz” dedi.
İlk planda birinci hedef Filistin devletini tanıyan devletleri artırmak.
Doğu Kudüs’ü Filistin’in başkenti olarak tanıyanların sayısını artırmak.
Haremi Şerif’in statüsünün korunması çabalarını yoğunlaştırmak.
İslam Kalkınma Bankasının bir takım fonları var, bunların Kudüs’e yoğunlaştırılması hedefleniyor. Yani ekonomik destek artırılacak. Ürdün ile bu konuda yakın çalışılacak.
Yeni barış planı konusunda ise Ankara istişarelerini sürdürüyor. Filistin zaten ABD’nin arabuluculuğunu kabul etmiyor. BM, Avrupa Birliği, Arap Ligi ve ABD bu konunun içinde. Ancak bu dörtlü, bir çözüm üretemiyor. Şimdi Ankara’nın değerlendirdiği İİT ve AB üzerinden nelerin yapılabileceği konusu. AB biraz daha inisiyatif alabilir mi, BM inisiyatif alabilir mi sorularının yanıtları aranıyor. Ancak Ankara’da bu işin Amerika’sız da olmayacağı gerçeği, Amerika’nın İsrail üzerinde baskı kurabilecek tek ülke olduğu saptamasından yola çıkılarak yapılıyor. Diğer yandan Trump yönetiminin kendisini barış sürecinde zora soktuğu tespiti yapılıyor. Bu noktada Ankara ABD’nin yapabileceği önemli adımın, Doğu Kudüs’ü Filistin’in başkenti olarak ilan etmesi olduğunu değerlendiriyor. Bu ABD açısından doğru ve önemli bir adım olur tespiti yapılıyor. Ankara iki devletli çözüm nihai konuya bağlanmadan ABD’nin büyükelçiliğini Kudüs’e taşımasını kabul etmeyecek.
