'Süper Dünya'dan ilk ışık!

Spitzer’in ışığını tespit ettiği gezegen “55 Cancri e”, Dünya’da 41 ışık yılı uzaklıkta. Dev gezegenin yıldızı etrafındaki dönüş süresi, sadece 18 saat.

İlk olarak 2004 yılında keşfedilen 55 Cancri e, yaşama olanak vermeyen şartlara sahip. Süper-Dünya olarak tanımlanmasının sebebi ise büyüklüğü: 55 Cancri e’nin genişliği Dünya’nın yaklaşık iki katı. Kütlesi ise Dünya’yı sekize katlıyor.

Gök bilimciler, keşfedildiği günden bu yana 55 Cancri e’den yayılan kızılötesi ışınlar tespit etmeyi başaramamıştı. Spitzer programında yer alan NASA yetkilisi Bill Danch, “Spitzer bizi bir kez daha şaşırttı... Teleskobun çok uzaklardaki gezegenlerin atmosferlerini inceleme tekniği, James Webb teleskobu için de öncü olacak” dedi.

Spitzer, Güneş Sistemi dışındaki bir gezegenden ilk kez 2005 yılında kızılötesi ışın algılamıştı. Ancak bir gaz devi olan bu gezegen, yörüngesinde bulunduğu yıldıza çok yakındı. Bazı gök bilimciler bu sebeple gezegene “sıcak Jüpiter” tanımını uygun gördü. Bugüne kadar birçok uzay teleskobu farklı gezegenlerden kızılötesi ışınlar tespit etse de, Spitzer ilk defa kayalık bir süper-Dünya’dan gelen ışınları algılamayı başardı.

“ÇOK TUHAF BİR GEZEGEN”

Gök bilimciler, 55 Cancri e’yi inceledikçe, gezegen hakkında ilginç bulgular elde ediyor. 55 Cancri e, Yengeç takımyıldızındaki 55 Cancri yıldızının yörüngesinde yer alan beş gezegenden biri. Ancak 55 Cancri e, yıldızına çok yakın bir mesafede bulunuyor. Bu mesafe, Güneş Sistemi’ndeki ilk gezegen Merkür ile Güneş arasındaki mesafeden 26 kat daha az.

55 Cancri e’nin, yıldızına bakan yüzündeki sıcaklık, bin 726 Santigrat dereceye ulaşıyor. Gök bilimciler, gezegenin geceleri ısınmasını sağlayacak atmosfer katmanlarına sahip olmayan, karanlık bir gök cismi olduğunu belirtiyor. En ilginç bulgulardan biri ise 55 Cancri e’nin “gaz sızdırıyor” olması.

Gezegenin beşte biri, su gibi hafif elementlerden oluşuyor. Yüzeyindeki aşırı sıcaklık, “süperkritik akışkan” durumunun oluşmasına neden oluyor. Aşırı sıcaklık veya basınçta ortaya çıkan bu durumda, gaz sıvı halini alıyor.

Spitzer'in 55 Cancri e'nin ışığını belirten veri tablosu.

SU DÜNYASI

Spitzer’in yaptığı son analizler, 55 Cancri e’nin “süperkritik akışkan su dünyası” teorisine uyduğunu gösterdi. Böylece, süper-Dünya, kayalıkların üzerini örten sıvı halindeki gaz ve bu gazların üzerini kaplayan buhar örtüsüyle kaplı.

Belçika’daki Liege Üniversitesi’nden Michaël Gillon, “Eğer Neptün’ü Güneş’in önüne çekip atmosferinin kavrulmasını izleyebilseydik, 55 Cancri e’nin sahip olduğu şartları gözlemleyebilirdik” dedi. Gillon, Astrophysical Journal dergisinde yayımlanan makalenin, ABD’nin Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Brice-Olivier Demory ile baş yazarlığıno üstlendi.

NASA’ya 770 milyon dolara mal olan Spitzer teleskobu, 2003’te uzaya yollandı. NASA, 2018’de uzaya gönderilmesi planlanan James Webb Uzay Teleskobu’yla Güneş Sistemi dışında kalan gezegenleri çok daha başarılı bir şekilde gözlemleyebilecek.