'Dolar Oyunu’nu yabancı kuruyor

Türkiye’de döviz piyasasında günlük ortalama 24 milyar dolarlık işlem dönüyor. Dolarda toplam işlem hacminin yüzde 64’ünü ise yurtdışı bankalar ve merkezler başta olmak üzere yabancılar gerçekleştiriyor.

Dolar/TL’nin baş döndürücü yükselişi fiyatları 2.64’lü seviyelerin üzerine taşıdı. Merkez Bankası artan dolara karşı ilk önlemini almasına rağmen ABD’de tarım dışı istihdamın şubatta 295 bin artış göstermesi kurun yeniden yukarı yönlü hareket etmesine ve tüm zamanların en yükseğine çıkmasına neden oldu.

Bankalar arasındaki Türk Lirası karşılığı döviz işlem hacmine baktığımızda döviz piyasasında günlük ortalama 24 milyar dolarlık işlem dönüyor. Bu işlemin yüzde 43’ü yani 10 milyar dolar spot piyasada gerçekleşirken yüzde 51’i swap, yüzde 6’sı ise vadeli piyasada gerçekleşiyor. Verilere baktığımızda yerli yatırımcıların spot piyasada al - sat yaptığını ancak yabancının swap ile para kazandıklarını görüyoruz. Bunu çok trading amacıyla değil de bizim bankaların TL veya döviz likidite ihtiyacına göre yapsalar da kur yukarı giderken daha düşük kurdan bağlanan swap pozisyonları bizim bankalara zarar ve karşı tarafa kâr yazıyor.

Şirketler döviz arıyor

Dolarda toplam işlem hacmi kimler tarafından gerçekleştiriliyor diye baktığımızda bunun yüzde 52’sinin yurtdışı bankalar, yüzde 12’sinin ise yurtdışı merkez ve şubeler tarafından gerçekleştirildiğini görüyoruz. Yani yüzde 64’ü yabancılar tarafından gerçekleştiriliyor. Yüzde 24’ü ise yurtiçi müşteriler ve yüzde 12’si de yurtiçi İnterbank’ta gerçekleşiyor.

Kurun yükelmesinin bir diğer nedeni de şirketlerden gelen döviz talebi. Şirketlerin ileri tarihli döviz borcu ödemeleri için döviz talebi yaratması yükselişe ivme kazandırıyor. Olası kur artışlarına karşı risk almak istemeyen kurumlar döviz pozisyonlarını kapatmaya çalışıyor. Gelişmelere bakılırsa dolar/TL’de ilk direnç 2.64’te. Bu seviyenin üzerinde 2.75-2.80 seviyelerine doğru çıkış sürebilir. Elbette dalgalanmalar yaşanacak. Ancak bunun daha çok yurtdışı kaynaklı olduğu, yurtiçi gelişmelerin de ivme kazandırdığı unutulmamalı. Öte yandan Türkiye’nin risk primi 215 ile tırmanışını sürüdürüyor.

SWAP NEDİR?

Swap kelime anlamı ile takas etmek, değiştirmek anlamına geliyor. Swap basit olarak borçlanılan para birimi için ödenen faizle, borç verilen para biriminden alınan faiz geliri arasındaki net fark. Yabancılar yurtdışında faiz oranları sıfıra yakın olduğu, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde faiz oranları yüksek olduğu için parayı buraya getiriyor. Belli bir süre için TL faizini alıyor.

Yatırımcıların davranışı değişti

Kutluğ Doğanay / İş Yatırım Bankacılık Sektörü Analisti

Yurtiçi yerleşikler daha önce TL değer kaybederken (yurtdışından döviz talebi olurken) dövizlerini satıp TL’deki değer kaybını sınırlı tutarlardı. Tarihte birkaç kez yurtiçi yerleşikler TL’nin değer kaybettiği yerde döviz satmak yerine alıcı oldu ve doğal dengeleyici rollerini üstlenmeyerek TL’deki değer kaybını artırdılar. Kasımdan bu yana TL’deki değer kaybına ilk tepkileri yine döviz ve altın satışı şeklinde oldu.

Kasım sonundan bu yana doların yükseldiği ilk iki ayda yurtiçi yerleşikler 12.5 milyar dolar kadar ABD doları ve altın sattı. Ancak şubatta döviz aldıklarını gördük. Ocak sonundan 20 Şubat haftasına kadar hem bireyseller hem de yurtiçi tüzel kişiler dolar mevduatlarını 5 milyar kadar artırdı. 27 Şubat haftasında dolar kuru 2.50 TL’ye giderken ise yurtiçi yerleşiklerin döviz pozisyonlarını artırmadığını gördük. Martta ne tepki verdiklerini henüz göremiyoruz. Bu davranış değişikliği de TL’deki değer kaybı üzerindeki etkenlerden biri.

Murat Eri / Gedik Yatırım Kaldıraçlı İşlemler Müdürü

Dövizdeki yükselişte bir çok faktör var. Ancak Türkiye’nin ayrışmasında politikacılar ile Merkez Bankası arasındaki gerilimin etkisi büyük. Dövizde yurtiçi yatırımcılar daha çok spot piyasada işlem yapıyor. Swap riskten korunma aracı. Daha çok yabancılar kullanıyor. FED’in faiz indirimi ile başlayan düşük faiz ortamında Türkiye’de dövize yurtdışına oranla daha yüksek faiz verilmesi ve yüksek TL faizi; yerli yatırımcılar da son 3 yıl TL mevduatları ile döviz alıp, aynı anda forward işlem ile alınan dövizi ileri vadede satmak sureti ile oluşan bu arbitrajdan yararlandı.